zaterdag 31 maart 2018

Paasei of paasklimaatkip?


Zo hadden ze eruit moeten zien, mijn in de rode kool gekookte paaseieren. Kennelijk moet er dan méér kool, azijn en zuiveringszout bij. Ik vond de mijne lang niet blauw genoeg en mikte er groene voedingskleurstof bij, waardoor ze nu een perfecte schutkleur hebben: zacht legergroen.
Eitjes met Pasen, dat hóórt toch? En als ik natuurlijke kleuren gebruik en op tijd het gas uitzet, dan ben ik toch lekker bezig? Of?

Ik weet niet of het door Pasen komt, maar de laatste week hebben we veel kip of ei discussies. Op de Fruittuin van West (waar ik stage loop) hebben we vleeskippen en legkippen, hoe klimaatvriendelijk is dat? Aan ei kleeft vlees. Legkippen leveren een haantjesdillema op, want haantjes leggen niet en een 50/50 kip/haan verhouding levert enorme strijd op onder de hanen, schijnt. Alle haantjes opfokken tot drumsticks is dus helemaal geen goed idee. Dus verdwijnen die als kuiken al in de versnipperaar, ideaal zouden ze als bevrucht ei er al uitgehaald moeten worden. Dat is minder gruwelijk. Geen De hennen gaan ook veelal niet van ouderdom dood, aan het eind gaat er teveel voer in en komen er te weinig eieren uit. De economie en het verdienmodel bepalen de levensduur van de kip.

De oplossing lijkt de aparte vleeskip, een ras dat geen last heeft van hanengedrag omdat ze al hun energie steken in groeien, nog voordat ze volwassen zijn worden ze geslacht, alle uitgebroede eieren doen mee, haantjes en hennetjes. De achterkant van dit verhaal is de vraag waar die kleine kuikentjes dan wel niet vandaan komen? Uit moederkippen, die volgens bronnen ook alweer een gruwelijk leven hebben. Vleeskippen renderen goed, de kosten voor voer zijn véél lager dan als je een leghaan zou opfokken. En ook hier regeert de economie en het verdienmodel.
Jammer, want qua klimaat scoren ze een stuk beter dan schapen of koeien. En al helemaal als ze rondscharrelen op de fruittuin, waardoor ze ook gras en wormen eten en mest leveren.

Dilemma, dilemma. Ik wil best kippenvlees laten staan, maar eitjes? Echte veganisten eten die ook niet, die slikken liever B12 vitaminetabletten. Bovendien schijnt een ei slecht te zijn voor je hart, door de cholesterol. Dat blijkt een hardnekkige mythe uit de oude doos, de hartstichting en gezondheidsnet zeggen dat vegetariers best drie eieren per week mogen eten: Zie https://www.gezondheidsnet.nl/cholesterol/eieren-gezond-of-niet
en https://www.hartstichting.nl/nieuwsbrieven/gezond-leven/feitjes-over-eitjes.

Die echte veganisten hebben best gelijk. De kippenindustrie is al net zo akelig als alle andere vleesindustrie. Een beetje kippenboer heeft 10.000 kippen, in de jaren tachtig had een groot kippenbedrijf er nog 3.000. Vrije uitloop, biologisch, scharrel, het is en blijft een industrie. Die kippetjes in de Fruittuin hebben een veel fijner leven, en ook onze eigen drie kippen. Die zelfs bejaard mogen worden en geen vos te vrezen hebben.
Ik ben er eerlijk gezegd niet uit. Morgen is onze zelfopgelegde vastentijd voorbij en mogen we weer vlees eten. Wat doe ik dan? Ik ga die groene eieren gewoon wel opeten. Een af en toe een Fruittuinkip. Tot het niet meer ok voelt.

Jaap Fischer zei het al:
Toen het ei zei, toen het ei zei:
denk eens dat het een jongetje is dat je hier gaat staan bakken.
Denk eens dat het je broertje is dat zacht sist in de pan.
Denk eens dat ie verkrampt uit angst de rand probeert te pakken
en dat ie dan terug in de boter glijdt.
Wat dan, wat dan?

Ik rolde het zorgvuldig in een deken.
En heb toen zelf 2 weken liggen wachten op iets moois. Slechts verwarmd door een hoop slechts verwarmd door een laken tot het ei begon te kraken.
En het kuiken zei, het kuiken zei:
haha het was geen jongetje dat je had willen bakken.
Haha het was je broertje niet dat in de pan was gegaan.
En ik had me weer voor de zoveelste keer door een kuiken laten verlakken,
maar de volgende dag at ik rijst
met hele jonge kip of haan.

dinsdag 20 maart 2018

Morgen een klimaatdaad voor iedereen: stem!

Het maakt natuurlijk wel uit wát je stemt. Dus vandaag kan je nog uitzoeken welke partij het best heeft nagedacht over het onderwerp. Dat kan bijvoorbeeld op http://kiesklimaat.nl/location/Amsterdam. Heel verrassend is de uitslag op het eerste gezicht niet: GroenLinks en Partij voor de Dieren scoren het groenst. Makkelijk, dan hoef je alleen maar naar de rest van hun programma te kijken om te beslissen wat het wordt. Wel raar dat zelfs GroenLinks geen 'A' haalt in de rating, kennelijk is dat alleen aan extremisten voorbehouden.

Ook interessant om te zien wie er het slechtste scoren. D66 bijvoorbeeld, die wel veel reclame maken over hun klimaatvriendelijkheid, vinden dat als daad blijkbaar genoeg. Erg concreet blijken hun voorstellen niet te zijn. En CDA, dat is raar. Die ontkennen het klimaatprobleem in woord en daad en scharen zich daarmee bij de Partij vd Ouderen (niet raar, want tegen de tijd dat het urgent wordt zijn ze er niet meer) Denk (waarom niet ook hier over nadenken?) en Forum voor Democratie. Allemaal een F label: ontkenning. Ik begrijp dat steeds minder, dat een hele partij de klimaatverandering serieus gaat ontkennen. Op de algemene pagina van het CDA klinkt trouwens een heel ander geluid: https://www.cda.nl/standpunten/klimaat/, maar in de lijst standpunten in Amsterdam gaat het kennelijk in de concrete uitwerking ergens helemaal mis, vanuit klimaatoogpunt dan. Bij FvD staat het loud and clear op de site, bijvoorbeeld hier, onder punt tien: ' CO2-uitstoot terugbrengen is geen must. De mate van invloed die de mens op klimaatverandering kan uitoefenen is hoogst onduidelijk'. Hun slogan is: "Er moet NU een omslag komen om de problemen écht aan te pakken!" Hun definitie van problemen zijn echter niet de mijne. 

Partij van de Dieren valt voor mij af om een heel andere reden: ooit beloofde ik op die partij te stemmen als ze hun naam zouden veranderen. Maar ik houd jou niet tegen.

Succes met kiezen, morgen

zondag 18 maart 2018

Paddenstoelenzaad, spinaziezaad en metaforisch zaad



Vandaag begon als tuindag. De tuin ontwaakt uit zijn winterslaap, dacht ik toen ik de zon zag, tijd om aan de slag te gaan. Begin maart hielp ik mee bij de organisatie van 'Reclaim the seeds',  waardoor ik zaad genoeg had. Zaad te over. Helaas is de grond ineens weer stijf bevroren, waardoor ik alleen maar een paar grote takken uit de appel- en perenbomen heb gesnoeid en het zaaien zich beperkte tot plannen maken: wanneer kan ik de spinazie zaaien? Of zal ik ze toch vast in potjes binnen op de vensterbank opkweken? Paddestoelensporen uit Litouwen haeb ik ook. Ik wil ze dolgraag bij de wortels van de bomen ingraven, maar dat kan volgens de man uit Litouwen pas als de grond minimaal twee weken 8 graden warm is. Dus niet.

Tuiniers en moestuiniers, wie van jullie herkent dit? Elke keer trap ik er weer in. Ze zijn zo klein en veelbelovend, die zakjes zaad. Wie wel eens moestuintjes van Albert Heijn heeft gezaaid zal er vast ook mee te maken hebben gehad. Zo schattig, die potjes op de vensterbank.
Zaad van de ene plant is echter niet zaad van de andere plant. Eigenlijk heeft elk zakje zo zijn eigen zaaiadvies. Maar nu de lente in de lucht zit, wil ik ze eigenlijk allemaal tegelijk zaaien. Daar begint de voedselverspilling al, mijn geklooi met zaad. Er zijn prachtige zaaikanlenders, die uitgaan van de maanstanden,ik denk dat hun grootste winst is dat tuiniers daardoor worden gedwongen tot wachten.
Wachten op warmere grond. Wachten op meer licht. De lente zit in de lucht, maar nog niet in de grond. Ik houd zo een hele moestuin in mijn handen. Een tuin, die wacht.

Ik beperk me daarom tot metaforisch zaad. Ik vertel straks in het verhalencafé Gember en Citroenen nog maar weer eens mijn eigen versie van de Lorax, dat eindigt met zaad als hoop voor de toekomst. Één zaadje, helemaal aan het eind van het verhaal.

donderdag 15 maart 2018

Een dagje woest en ledig (=lui)


Vandaag geen zin. Om te beginnen geen zin om om zeven uur op te staan, maar het moet wel. Dus na even soezen toch hup! eruit. Met een mooi woord ben ik ledig. Te laat om uitgebreid te douchen, daarom even snel aan de wastafel wat water her en der, alleen het broodnodige. Tandenpoetsen overslaan, na even wapperen in de kleren van gisteren. Geen tijd voor thee en toast, wel voor yoghurt met muesli en een appeltje. Opmaken doen we wel op de pont, om er op de pont achter te komen dat het tasje met make-up nog op de keukentafel staat. Net als de jampot die ik gebruik om onderweg koffie in te halen.

Waarom al die haast? Ik moest naar  een bijeenkomst van Klimaatgesprekken, om daar als coach nog beter in te worden. Per trein en bus, want dat is niet alleen beter voor het klimaat, maar ook voor het humeur en de portemonnee, parkeren in de Utrechtse binnenstad is erger dan de hel en met de trein ben ik er zo. Met zo'n haastige start is er toch al een behoorlijke deuk in mijn humeur gekomen, dan kan ik parkeerellende er niet bij hebben. Vorige keer dat ik vanwege de haast de auto naar Utrecht nam, had ik bovendien een absurd dure bon op de A2.

In de trein zat ik nog een beetje na te balen van mezelf, en al helemaal van het spiegelbeeld met grauw gezicht en ontploft haar. En toen, ineens, had ik het klimaateureka moment.
'Woest en ledig', is dat niet een idee voor een klimaattrend?

Tel maar eens uit je winst:
- geen douche (30 l. warm water, zeker aan het begin van de dag als het hele systeem nog op moet starten)
- geen zeep, geen tandpasta, geen shampoo
- geen wasmiddel en al helemaal geen nieuwe kleding
- geen water gekookt voor thee, geen brood gebakken en ook niet getoast
- geen make-up gebruikt
- geen koffie op het station, geen jampot afgewassen
- onderweg geen tijd om te shoppen
- geen autokilometers, geen parkeerkosten, geen snelheidsboetes

En daardoor: niet te laat, geen klimaatdepressie, geen schuldgevoel en tóch heerlijk lui iets te lang blijven liggen. Dan is een ontploft hoofd ineens minder erg. Zeker als mijn lieve moeder dan mijn haar ziet en zegt: 'Wat een prachtige kleur haar heb je toch.' Volgende week doe ik weer een dagje woest en ledig, en misschien sommige weken twee keer. Ik heb steeds meer mensen in mijn omgeving die een 'vegan challenge' veganistiche dag aanhouden. Ik ben benieuwd als je het uitrekent, welke trend méér CO2 bespaart: vegan, of woest en ledig. Voor de zekerheid (en vanwege de vastentijd) heb ik op de terugweg een broodje mozarella tomaat genomen en géén tonijn of filet americain, dan telt mijn woest en ledige dag bijna dubbel.

Dat gaan we vieren! Of zoals de dichter Lessing het zei:

Laten we lui zijn in alle dingen
behalve in het lief hebben en drinken,
behalve in het ledig zijn.

donderdag 8 maart 2018

Hamburgers zonder ham - wat is de lekkerste


Deze week is de week zonder vlees, heeft iemand bedacht. Misschien omdat ik zelf veertig dagen vast, maar dit nieuwsfeit over die ene week komt de hele tijd op me af. Het leukste nieuws tot nog toe vond ik het nieuws dat de Febo meedoet met een eigen tijdelijke Vebo-zaak voor vegetariers - al dan niet tijdelijk - met vlees-loze burgers. Zie ook deze vijf tips voor vleesloos fastfood voor de Amsterdammers. Wie weet wordt de Vebo een blijvertje, in Amsterdam zijn volgens mij genoeg flexitariers om dat mogelijk te maken, ook na deze week..
Waarom hunkeren vegetariers zo naar hamburgers? Kan je niet 'gewoon' vegetarisch eten? Het is denk ik het makkelijke, maar ik vind het ook echt lekker. Wij hebben ook een paar van die schijven in de freezer liggen en als je even geen inspiratie in huis hebt, maar wel wat sla en lekkere bolletjes: hoppa! Maaltijd.
Toch vind ik het een stuk lekkerder en leuker om die vegaburgers zelf te maken. Dan vervalt wel het argument makkelijk meteen, al was het maar omdat je er ineens over na moet denken en spullen in huis moet halen of hebben. Mijn favoriet onder de vegetarische balletjes zijn de notenballetjes, dus van deze top tien recepten zal ik de walnotenburger vast de lekkerste vinden, of toch die van wortel en amandelen? Ik zal ze beide moeten proberen. Als ik tenminste amandelen in huis heb.
Ineens realiseerde ik me vandaag waar mijn vegaburgemania ooit begon: lang geleden gaf de kinderboekenweek een keer een boekje uit over de spruitjesburger: hoe je van iets vies (het spruitje) iets lekkers kunt maken (de burger). Daarin werd uitgelegd wat een burger lekker maakt en hoe je dat dus kunt nadoen met eigenlijk elk basisingredient. de spuitjesburger uit het boekje gebruikte overigens wel kip, maar met tofu of kikkererwten ging het eigenlijk net zo goed. Veel werk, weet ik nog, maar wel echt lekker.
Ook in het kader van die vleesloze week een artikel in de Correspondent van Rutger Bregman over het aantal slachtdieren dat we op deze planeet houden in vergelijking met de wilde dieren: alle opeetdieren bij elkaar wegen 700 miljard kilo. Alle in het wild levende dieren 100 miljard. Bizar. Dieren als dingen, want dat is het dan. Opeetdingen. Die zelf een veelvoud van hun gewicht opeten aan planten en zaden. Raar, en qua CO2 een domme keus om die in burgers te stoppen als het ook met wortel en amandelen kan.
Morgen eet ik met twintig andere moeders van studenten bij mijn dochter in Delft. Ik hoop dat mijn wens voor vleesloos is doorgekomen, ben benieuwd wat het zal zijn. En daarna maar weer eens een burger. Wie nog een lekker recept weet: kom maar door, ik ben dol op variatie.

donderdag 1 maart 2018

Warmte door roeien en ruiten


Gisterenavond was er bij mij in de verhalenkamer een tweede bijeenkomst van 'Klimaatgesprekken', over het onderwerp 'wonen', vooral over energie in de woning. Ik ben gespreksleider/coach bij klimaatgesprekken, op zich al een daad. Maar een echt eigen daad gebeurde ervoor en erna: gesprek met Hans over ons eigen huis, waar we een heleboel aan verbeterd hebben in de loop der jaren, maar ook een heleboel niet. Dat doen we niet, omdat we al tien jaar overwegen om - misschien - te verhuizen. Als het idee te wild wordt zegt Hans "Dat mag de volgende eigenaar doen." Dak- en muurisolatie bijvoorbeeld. Mijn vraag is: doet die volgende eigenaar het wel? En ook: hoe lang gaat dat nog duren?
Ineens toverde Hans uit een oude doos een foto van ons huis die ooit met een hittegevoelige camera was gemaakt, vooral om te laten zien dat dakisolatie echt onzin is. Hij had gelijk. Maar toen gingen we nog eens héél goed kijken. Muurisolatie zou wel helpen, maar dat is inderdaad erg ingrijpend, zeker omdat we geen spouw hebben waar je iets in kunt spuiten. De ramen dan? "We hebben al dubbel glas." Ja, dat hebben we. Al twintig jaar, en dat zat er toen waarschijnlijk ook al tien jaar in.
Eén van de mensen die 's avonds bij het gesprek is zegt: "Oud dubbel glas isoleert niet meer, kijk maar naar die foto.'"Inderdaad, er komt méér straling vanaf dan van de enkelsteens muur. Een heus warmtelek opgespoord. Zegt Hans vanochtend aan het ontbijt, nadat ik dit heb toegelicht:"Hmmm, misschien toch maar eens een offerte opvragen. en dan ook meteen voor de ramen in de gang." (zie mijn eerdere blog)

Vandaag kwam dat er nog niet van. Want ik ben superdruk met:
A. Kijken waar er geschaatst kan worden zometeen en
B Voorbereidingen van 'Reclaim the Seeds Amsterdam,' dit weekend in de Fruittuin van West. Ik ben tegelijkertijd een fietstocht aan het regelen en een draaiboek aan het maken, èn alle helpende handen aan het informeren. Ook best een klimaatdaad, vooral het redden van boerderij de Boterbloem. Komt er ineens in al het mailverkeer een opmerking langs 'hoe moeten we nou de bonen planten als de vorst in de grond zit?' Dat soort vragen. Tja. ik ben benieuwd hoe ze dat op gaan lossen. Ineens weet ik het: ramen! Platglas, in vaktermen. Zo deden de tuinders het vroeger. Die gebruikten het doorlaten van de warmte. Het kon onder het glas wel 40 graden worden. Jammer dat we niet meteen vandaag die ruiten eruit kunnen halen, hadden we ze zondag kunnen gebruiken om de grond voor te verwarmen. Maar ik weet nu wel hoe ik mijn oude ramen ga hergebruiken. In de tuin, in broeibakken, omdat die oude dubbelglasruiten zo lekker warmtedoorlatend zijn.

(En dat roeien dan? Zullen de oplettende lezers willen weten. Dat zijn de roeden tussen de ruiten, een beetje anders geschreven.Kan de warmte ook prima doorheen)