Circulaire landbouw: bewegen we ons in goede kringen, of lopen we er alleen maar in rond?

Na bijna een jaar opleiding tot boerin in de stadslandlandbouw lees ik alles wat gaat over circulaire landbouw gaat met nieuwe ogen en frisse blik. Van dit schema werd ik bijzonder blij. Simpel, gebaseerd op goede bronnen, mooi. Hier wil ik aan bijdragen: circulaire landbouw heeft de toekomst, denk ik. Na jaren pionierswerk door biologische en BD boeren, lijkt er nu ook in de mainstream Universtiteit van Wageningen het besef door te dringen dat het anders kan: alleen reststoffen gebruiken als veevoer, land dat niet geschikt is voor het verbouwen van graan en groente gebruiken om veevoer te verbouwen en mest niet zien als afval, maar als waardevolle voedingsstof voor de bodem en  dus voor nieuwe oogst. Dan is veganisme niet eens per se nodig, matigen met vleesconsumptie gaat vanzelf als je vleesproductie afstemt op wat er in de landbouw nodig is en over is. Dat móet je zelfs opeten, of je moet de dieren begraven op het land zelf.

Alleen is het frappant in dit schema dat er één kwart van de cirkel nog wit is gelaten. Dat lijkt min of meer toeval, maar wij leren op onze opleiding waar die blinde vlek voor staat: de kringloop lijkt gesloten, maar dat is niet zo. Er verdwijnt namelijk ook in dit mooie model nogal wat uit de kringloop, wat eigenlijk aangevuld moet worden. Ga maar na: in een bos heb je de natuurlijke kringloop, waar dieren planten eten, mest achterlaten en uiteindelijk ook zelf afsterven en weer worden opgenomen in de natuur.  Wat in het landbouwschema mist, is de mens. De mens eet 30% van de landbouwopbrengst, eet ook kaas en eieren en vlees. Dode dieren blijven dus niet in de cirkel, planten verdwijnen uit de cirkel en de mens poept en sterft niet op het land. Dat moet dus anders, maar hoe?

Juist de mens is de reden dat er landbouw bedreven wordt, dus de menselijke mest en resten zouden terug moeten naar het land. Mijn klimaatdaad van de dag is daarom heel banaal. Ik was in Frankrijk in het weiland aan het werk, te ver van de wc. Ik hurkte in het hoge gras, tussen boterbloemen en dovenetel, opende de sluitspier en sloot zo de kringloop. Graag reserveer ik nu alvast een grafheuvel op datzelfde weiland, en dan beloof ik geen giftige zware metalen te nuttigen, de rest van mijn leven.


Link naar het artikel/naar de pdf duurzaambedrijfsleven.nl

Laat duizend bloemen bloeien - vakantie op de keukenhof

Afgelopen weken werd me een paar keer gevraagd of ik dat echt doe, elke dag een klimaatdaad. En zo ja, hoe dan? Waar komt die twijfel vandaan, vraag ik me af. Ik mag dan wel een verhalenverteller zijn, maar heb een hekel aan leugenaars. En geloof me, zo moeilijk is het niet.
Ik ben begonnen in juni 2017, en sindsdien zijn de pagina's ruim 12.000 keer bekeken. Dus dat alleen al is een reden om door te gaan (dank als je dit leest). Daar deed ik het trouwens niet om, ik wilde vooral weten of ik het een jaar kon volhouden. Elke dag één ding doen voor het klimaat dat ik normaal gesproken niet zou doen. Om er daardoor iets bewuster mee bezig te zijn. Niet alleen praten, doen. Niet omdat ik denk dat ik in mijn eentje de wereld kan redden, maar omdat ik denk dat vele ééntjes er een heleboel zijn. Omdat ik denk dat kiezelsteentjes in de vijver ook kringen kunnen veroorzaken.

Een tamelijk willekeurige week de afgelopen maand:
Maandag: Ik ging ergens eten en nam takken van de perelaar uit de tuin mee ipv wijn of chocolade.
Dinsdag: Ik ging met vier man in één auto naar Dronten en had onderweg een interessant gesprek over vliegen, om precies te zijn: over een all-inclusive reis naar Egypte. Ze waarchuwde me al 'Ik durf het tegen jou bijna niet te zeggen.'
Woensdag: Vegetarisch uit eten bij een superfijn groente restaurant (BAK), waar ik voor het eerst van mijn leven gecarameliseerde witlofwortel at.
Donderdag: dompelpomp reparatie, nadat mijn eerste neiging was: 'weg met dat ding'. Poging mislukt
Vrijdag: tweedehands groen fluwelen jasje gekocht en een bloemenrokje
Zaterdag: dompelpomp te leen gekregen van Louis, die er thuis nog twee had staan
Zondag: gesprek bij Verhalncafé Gember en Citroenen over aantal te drukken kaartjes, gevolg: kleiner en minder.

Ook op vrijdag kwam een vriend van Hans langs. Die stelde een leukere vraag: waarom doe je het eigenlijk? Hoeveel CO2 spaarde je al uit? Ik heb eerlijk gezegd geen idee. Dus ik doe het niet per se om een heel precies aantal kg. uit te sparen. Ik zie het meer als aanzetje, als experiment. Laat duizend bloemen bloeien, en dan zal je zien dat je er een prachtig boeket van kunt maken.

Inspiratie voor die 1000 bloemen was mijn klimaatdaad van afgelopen zaterdag: een vakantie in eigen land van één avond. Samen met 1000 bussen vol buitenlanders (want bloemencorso) reden we naar Lisse, door de bollenvelden. Ik had dochterlief al héél lang geleden een uitje naar de bollen beloofd. Ik trok mijn groene jasje en bloemenrok aan en we gingen. Hans wilde ook mee, want hij is net zestig geworden en had in al die 60 jaar nog nooit een tochtje naar de bollen gemaakt. We picknickten met Franse kaas en stokbrood die huurders van de Verhalenkamer over hadden (gered eten) en met Hollandse aardbeien uit Nigtevecht. We kochten onderweg voor vier euro veertig tulpen bij een bollenboer in zijn bollenschuur. Dochterlief kreeg een bosje gratis. We praatten hardop in het Nederlands over de mensen die we gekke selfies zagen maken, want ze konden ons toch niet verstaan. En na afloop zei dochterlief: 'Gisteren? Was dat gisteren? Ik dacht vorige week, zó lijkt dit op een week vakantie.' Dat is misschien wel het leukste antwoord op de vraag waarom ik het doe, die klimaatdaden. Het hoeft niet, maar het is soms gewoon fijn, we hoeven niet naar Rome want we wonen al in een sprookjesachtig vakantieland.

Heus, ik weet dat bollen niet allemaal ecologisch en klimaatvriendelijk gekweekt worden. Ik heb wel vier liter benzine verstookt omdat er geen treinverkeer was en we zelf door de knalrode tulpenvelden wilden rijden. Maar dat was dan ook niet mijn klimaatdaadvandedag. Ik ging op vakantie in eigen land en het duurde een hele avond.

Een bloeiende perelaar en de viooltjes van de Albert Heijn

Het is ineens lente. Een maand geleden was het nog echt winter, met schaatsen en chocomel en stijf bevroren klonten klei in de tuin. Nu spuiten de blaadjes uit de takken en narcissen uit de grond. De bloesemtakken aan de perenbomen hebben dikke knoppen, die opzwellen, openbarsten en trosjes bloesem komen tevoorschijn die door de zon en de warmte open vouwen. Ik heb van die takken van onze oude perelaren geknipt en binnen voor het raam gezet. Dan gaat het sneller, ze bloeien nu al binnen. Maar gelukkig heeft het eerst een hele tijd geduurd voor ze open gingen. Elk ontbijt was er een volgende fase. De verwachting nog mooier dan de bloei.

Ik heb er ook een heleboel buiten staan in een emmer en het leuke is dat ik er nu al flink wat mensen blij mee heb kunnen maken. Die mij zelfs foto's stuurden van de takken nadat de bloesem open was gegaan. Waardoor de ontmoeting ineens veel langer duurde dan dat ene moment dat de bloemen werden uitgewisseld.

Met bloemen uit de supermarkt geniet ik minder. Minder lang ook. Die zijn zó gekweekt, dat ze in één week open gaan en sterven. Ik schrok in februari toen ik op Valentijnsdag een roos had gekocht voor een minnaar die Hans heet en ik las in de krant hoe slecht snijbloemen voor het milieu zijn. Ik vroeg me af waarom, en of het klimaat er ook van langs krijgt. Hoe het precies zit wist ik niet, maar met bloemen uit eigen tuin heb je dat probleem sowieso niet. Na de peren komen de pruimen, kersen, appels, tegelijkertijd de narcissen en vlak daarna de rode tulpen, dan de akelei, paarse seringen en dan ergens die in mei het fluitekruid. Dat pluk ik nooit, omdat het té mooi is precies waar het staat, als een kanten onderlaken in onze boomgaard.

Ik maak één uitzondering. Bloemen van mijn schoonvader. Hij komt één keer per week bij ons eten en neemt altijd een bloemetje mee. Hans maakt de soep, maar ik krijg de bloemen, zo oneerlijk is het. Voordat de soeptraditie begon had ik bijna nooit bloemen binnen. Nu word ik overstelpt. Hij denkt erover na, over de kleur, het soort bloemen. Hij is soms te laat omdat het zo lang duurde om af te rekenen in de Albert Heijn. Hij vraagt vaak hoe lang ze bleven staan en vroeg deze week zelfs vooraf of ik viooltjes volgend weekend leuk vind, na drie weken hortensia's. Die zijn vast en zeker milieu- en klimaatonvriendelijk, maar mijn schoonvader mag dat.

Misschien dat ik na mijn opleiding stadslandbouw wel begin aan een biologische bloemenhandel, met perentakken uit eigen tuin en viooltjes uit eigen kweekbakken. Bloemen van het seizoen, uit de koude kas, Zonder gif en met als extra een slamix met eetbare bloemen, waar de viooltjes ook in meedoen. Na de plofkip nu ook de gifbloem de supermarkt uit en klimaatvriendelijke bio-bloemen erin. Dan mogen de bloemen ook weer gewoon bij het GFT en hoeven ze niet bij het chemisch afval. Seizoensbloemen, dus in de winter alleen hulst en dennentakken.

Want zo kan het toch niet langer:
"Het telen van een bos bloemen in een kas brengt net zoveel broeikasgassen in de lucht als het overvliegen van deze bos uit een ver oord. 85 Procent van de hier verkochte bloemen komt uit Nederland. Eén boeket telen in een (verwarmde) kas, of het van ver halen is vergelijkbaar met de energie die nodig is om thuis achttien keer de was te doen op veertig graden. Het is genoeg om vierentwintig dagen televisie te kijken (gemiddeld gebruik), of om twaalf dagen op gas te koken. Allemaal voor één boeket van gemiddeld twintig bloemen."

Bron:
https://vroegevogels.bnnvara.nl/nieuws/bloemen-en-milieu-lastige-combinatie

Klimaatvriendelijk bellen

Klimaatdaad van de dag was een moetje: nieuwe smartphone kopen, want de oude was in het moeras ten onder gegaan. Echt helemaal verdwenen, tijdens wiedwerk in het Ilperveld. Ik besloot meteen opnieuw een Fairphone te kopen. Toch even kijken naar de vergelijking op o.a. 'Rank a brand'. Daar staat dat ze op het gebied van CO2 nog wel wat duidelijker mogen zijn, maar op allerlei andere punten scoren ze als de beste. Fairphone dus, al is hij duur. Via mijn provider - Telfort - kon ik hem echter niet meer bestellen. Ruim een jaar geleden kon dat wel, en had ik hem via mijn abonnement gekocht, maar nu niet meer. "Er waren klachten over de service van Fairphone".  Dat moge zo zijn, maar je wil als provider toch de beste keus in je aanbod? Dan ook de beste klimaatkeus.
Daarom ging ik ook maar eens zoeken op 'klimaat en provider', misschien een goede reden om over te stappen. Ik kon aanvankelijk niets vinden via google. Vergelijkingen gaan over prijs. Zoeken op 'klimaat en mobiel bellen' geeft links naar het klimaat in China en of dat wel of niet goed is voor je mobieltje. Ook kan je alles lezen over mobiel bellen in Canada, een land met een extreem koud klimaat. Zoeken op CO2-uitstoot en internet dan maar, want mobiel bellen is allang niet meer de hoofdreden om een mobiele telefoon te hebben. Een jaar lang elke dag 20 e-mails lezen  blijkt evenveel CO2 uit te stoten als 1000 km met de auto rijden, maar over providers niets. Na een half uurtje zoeken en me verbazen kwam ik pas op het idee om opnieuw bij Rank a Brand te rade te gaan, nu voor mijn eigen provider: Telfort. Die doen het niet eens zo slecht. Ortel doet het het beste, maar die ken ik niet (ik weet het, slechte reden) en ik besluit dat het gedoe en gedonder dat je hebt als je je telefoon kwijt raakt zo al vervelend genoeg is. Ik ga het wel onthouden, Ortel, want echt tevreden ben ik niet over Telfort, die de Fairphone uit het assortiment gooien.

Is het irrelevant of willen we het niet relevant vinden?
Ik had nog wel naar 'De Hollandse Savanne' willen gaan, een tentoonstelling over de impact van dataverkeer op het klimaat, die ik door diet speurwerk tegen was gekomen. Helaas was het in Sittard en afgelopen op 1 april. Dus zoek ik verder. Artikelen over Nederland als knooppunt van dataverkeer en de klimaatimpact zijn uit 2015. Verder dan héél veel informatie over goedkope pakketten met onbeperkt bellen en onbeperkt internet kom ik niet. Wat te denken geeft: sinds 2015 gebruikt iedereen alleen maar vaker en méér data, elk moment van de dag. Misschien is het inmiddels een non-issue, omdat dataverkeer en het 4G netwerk volledig CO2-neutraal zijn? Koeienvlees, vliegen, je huis verwarmen, mobiel bellen valt erbij misschien in het niet. Zeker als we skypen inplaats van te vliegen, of mobiel je verwaming op afstand uitzetten.  Maar als ik naar mezelf kijk: in 2013 kocht ik mijn eerste smartphone en ging ik daardoor veel vaker internet gebruiken, ook voor filmpjes en foto's verzenden. Van 250MB per maand schoot het verbruik omhoog naar 500 en toen 100MB. Misschien is ook dat peanuts, qua klimaat, maar in elk geval wel 4x zoveel peanuts.
Nog één poging, zoeken in het Engels. Ook dat leverde oud nieuws op, bijvoorbeeld uit 2010, in de Guardian, waarbij opvallend vaak het zinnetje voorkwam 'it depends on how much you use it.'
Oud nieuws kan ook leuk zijn. De voorspelling uit 2014 over dataverkeer in 2018, bijvoorbeeld. Die zou in vijf jaar tijd groeien met een factor 11. Dat maakt in elk geval duidelijk hoe hard het gaat. Nou nog de cijfers voor klimaatimpact eraan koppelen, wie kan ze vinden? Klimaatvriendelijkheid begint met nieuwsgierigheid: ik wil het weten Doorzoeken, dus