Plastic bekertjes zijn zóóó 2017

Een prangende vraag, die steeds maar terugkeert: is het nou wel of niet een goed idee om op feestjes plastic wegwerpbekertjes te gebruiken?
Het lijkt (en is) een detail, maar wel zo een die net als een muggenbultje op de verkeerde plek steeds blijft jeuken. Elke keer dat ik  iets organiseer is er wel iemand die zich net iets te hardop afvraagt: "Die plastic bekertjes? Hoe zit dat eigenlijk?" Mede om die reden spaar ik al jaren van feestjes en andere bijeenkomsten restjes van de stapel bekertjes die over zijn. Die gaan vaak ook gewoon weg, terwijl: dat is pas echt zonde. Dus dat is dan mijn antwoord.

Afwas vs plastic
Steeds vaker beweren mensen dat weggooien toch beter is. Over afwassen schreef ik eerder een blog, het maakt nogal uit hoe. Afwassen  onder de lopende kraan en het na 100 keer afwassen toch weggooien van bekers en glazen met een stukje eraf is óók klimaatonvriendelijk.
Eerst was er een vriend van mijn man die me tijdens een kerstdiner een uur lang heeft proberen te overtuigen van de meerwaarde van 'disposables'. De vergelijking tussen afvalservies en het afwassen van gewoon servies was volgens hem duidelijk in het voordeel van het weggooien. Maar goed, hij werkte wel voor een disposable fabrikant en het verbaasde me dan ook niet eens heel erg dat hij twee jaar later ineens zijn mening herzien had.

Nog een rondje
Minder verdacht is de bron Milieucentraal. Een heel verhaal, waaruit vooral blijkt dat het heel erg belangrijk is hoe je je bekertjes gebruikt. Was minder af, gebruik je beker gerust de hele dag. Drink met alle feestgangers uit één bekertje dat steeds maar rondgaat, zoals ze in Ecuador doen tijdens kerstmis. En dan nog een rondje. Wat ze bij milieucentraal buiten beschouwing laten in hun vergelijking zijn de kartonnen bekertjes. Die zijn qua CO2 veruit de beste keuze, zeggen ze, maar papier is dan weer slecht om andere redenen, en bovendien hebben ze zo'n plastic laagje, waardoor ze bij het restafval eindigen.

Papier met PLA
Toch werd ik getriggerd, nu ik voor het kerstbomenbos door mijn voorraad 'restbekertjes van diverse feestjes' heen ben. Wat blijkt? In bekertjesland is een revolutie gaande, de verfoeide plastic coating waardoor de bekertjes niet bij de compost kunnen, worden vervangen door een afbreekbare coating van PLA. De firma goedkopekoffiebekers.nl heeft ze zelfs al. Goed, bij hen zijn het de duurste die ze maar hebben, en het is ook nog eens onduidelijk of de bekers van FSC papier gemaakt zijn. Wat dan weer het beste is qua papier. Bovendien zijn ze bedrukt, welliswaar met groene blaadjes, maar het is en blijft drukinkt. Dus kom ik met wat zoeken uit bij Natureko disposables. Iets duurder, maar met het groene hart op de juiste plaats. Dan bestel ik ook maar meteen 2000 witte bekers: niet bedrukt en relatief goedkoop. Wit.... dus gebleekt? Dan toch maar die duurdere bruine met fijne eko-look?

Water met je handen drinken
Wacht, ho, stop. Ineens valt mijn oog op een zak met foute groene plastic bekers die ik bij de feestwinkel 'alvast' had gekocht voor de warme chocomel. Dat is waar ook. Laat ik die eerst maar opmaken. Ik wacht nog even. Tweeduizend is ook wel erg veel. Tegen de tijd dat ik er 2000 bekers doorheen heb gejaagd, is er vast iets nog duurzamers uitgevonden. Misschien wel een 3D-printer die ter plekke van kerstboomsnippers kartonnen bekers maakt op zonneenergie. We zullen die plastic bekers dit jaar braaf verzamelen en bij het plastic afval gooien. En als iemand moppert over dat gifgroene plastic zeg ik gewoon: "Wil je het liever duurzaam? Drink dan water uit je handen!" Want chocomel... olala. Dat lijkt me eigenlijk véél slechter CO2 technisch dan al die bekertjes bij elkaar. Zelfs als je het uit je handen drinkt. Maar over de chocomel hoor ik zelden iemand over mopperen.

Het hele gesprek over plastic bekertjes is zóóóó 2017

Geen plastic tasje

.
"Vroeg ik nou om een tasje?" Ik was oprecht verbaasd dat de kassière mijn aankopen in een platsic tas stopte. En wat voor aankopen. Ik had balonnen nodig, rode, voor een theaterschool workshop, maar de feestwinkel in Amsterdam Noord was dicht. Briefje op de deur: dicht om de vuurwerkverkoop voor te bereiden. De buurman ziet mij balen en stuurt me naar een andere feestwinkel 'Net nieuw en hééél groot.'
Ik naar het Buikslotermeerplein, naar de oude V&D, waar naast de Action inderdaad een supergrote feest- en prulariawinkel zit. SoLow. Alles gemaakt om zo snel mogelijk weer weg te gooien. Plastic spullen, in plastic verpakkingen en dus ook nog eens aan de kassa in een plastic tas meegegeven. En ik had weer veel te veel gekocht. Ook meteen maar andere kleuren balonnen, groene plastic bekertjes (knalgroen, niet ecologisch groen) en twee fietslampjes

"Heb je er problemen mee?" was de wedervraag. Hmm, hier wordt op het gemoed gespeeld, dus ik haal uit: "Ja, eerlijk gezegd wel. Volgens mij is het zelfs verboden." Dat 'volgens mij' is natuurlijk laf, want ik weet het 100% zeker. "Nou dan geef ik hem toch gewoon aan de volgende klant?" Ze keert zich om naar de volgende in de rij: "Alstublieft, in een tasje doen?" Waarop de volgende klant zegt: "Ja, graag."
Nee, ik ben geen stennis gaan schoppen, ik voelde me al opgelaten genoeg. Ik ben dwars over de markt naar de tweedehands winkel gelopen, waar ze maar wat graag bereid waren om een tasje voor me te zoeken. Alleen waren ze allemaal op, of niet te vinden. Waarop ik besloot voor zes euro een tweedehands zwarte schoudertas te kopen. En de SoLow? Ach ja, what's in a name.

Thuis heb ik nog wel opgezocht hoe dat eigenlijk zit met de controle op plastic tasjes. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/afval/verbod-op-gratis-plastic-tassen Je kunt ook klagen op die site. Of is dit klikken? Ze willen een serieuze keten zijn, die SoLow mensen. Dan mag je je ook serieus om het klimaat bekommeren. Als zij door die klacht stoppen met plastic tasjes weggeven heeft dat veel meer zin, dan dat ene tasje dat ik weiger. Ze zullen er hun plastic bedrijfsfilosofie niet door veranderen. En mensen zoals ik zullen balonnen, bekertjes en fietslampjes blijven kopen. Maar dan niet in een gratis tasje. Toch maar gedaan dus.

Gek op kippen

Klimaat en vlees: een slechte combinatie. Maar er zijn uitzonderingen. Ik las in de krant dat boswachters doodgereden dieren na inspectie naar de poelier brengen. Roadkill, noemen ze dat. Door de zachte winters is er heel veel wild in de bossen en zijn er daardoor dit jaar ook veel meer doodgereden dieren. Lijkt me klimaattechnisch geweldig, je zou er bijna een bullrack voor aanschaffen en 's nachts voor over de Veluwe gaan rijden. Zielig en vies? Welnee!

Waar het mis gaat, is met de gefokte dieren. Koeien en schapen (en dus ook melk en melkproducten) zijn qua klimaat echt een stuk minder goed dan kippen en varkens en dat is voor vegetariers dus slecht nieuws, melk- en kaasvegetariers doen het qua klimaat zeker niet beter dan hun kippenpoot kluivende vrienden. Sinds ik dat weet, eet ik weer meer kip. Niet teveel, want het moeten wel verantwoorde kippen zijn. Vandaag was ik weer eens fijn aan het werk op de Fruittuin van West, met in mijn achterzak een dikke portemonnaie om biologische kerstinkopen te gaan doen. Ik heb ook al twee kerstkippen besteld, maar die komen vrijdag pas.

Die kippen op de fruittuin zijn een verhaal apart: ze geven mest, wieden onder de bomen, geven eieren en zijn ook voor de slacht. Er wordt door ons stagiairs veel over die kippen gesproken: is het niet te nat en modderig voor ze? Kan je die hokken niet handiger maken? Is halal slachten een betere methode dan regulier slachten? Wat is normaal gedrag voor een kip? En nu de vogelgriep heerst moeten die arme stakkers ook nog eens opgehokt, waardoor ze bij elke handeling die je doet onmiddelijk proberen te ontsnappen. We worden daardoor steeds beter in het kippen vangen. Ik houd van kippen. We hebben er zelf ook vier, en één van mijn lievelingsboeken is 'het rode kippetje' met wie ik me heel verwant voel.

De vleeskippen zitten in kooien die van onderen open zijn en elke dag een stuk worden opgeschoven, zodat de kippen vers gras hebben en de boomgaard gelijkmatig wordt bemest. Het verrijden van die kooien is tamelijk zwaar, we doen dat steeds met z'n tweeën. Dan kan je ook beter in de gaten houden of er niet per ongeluk een kip met zijn tenen onder de rand van de kooi bekneld raakt. Ze hebben van die grappige lange gele tenen.

Hoe het gebeurd is weten we nog niet, maar nadat mijn mede-stagiar en ik de kooi verzet hadden, stak er ineens een kippenkop onder het hok uit. Een ontsnappingspoging met de dood bekocht. Zielig? Ach, dat weet ik niet, ze was in één klap dood. Rode kippetje werd zo dode kippetje. Een soort van professioneel pakte ik de kip aan zijn gele poten en nam hem mee naar binnen. De kippenman van de Fruittuin, Pieter, heeft voor omgekomen kuikens en kippen een apart vat. Maar onderweg naar binnen vroeg ik me af of deze kip daar wel in moest. Moest ik de moord die ik op mijn geweten had niet compenseren door de kip op te eten? Dan had die dood tenminste nut. Van Pieter mocht het. Met een paar summiere instructies over onderdompelen in water van zestig graden en éérst de kop afhakken en de krop legen, keerde ik huiswaarts, de kip in een plastic zak.

Thuis zag ze er vooral heel erg verfomfraaid uit. Modderig, stinkend naar kippenpoep en kippeneten. Maar wie A zegt, moet B zeggen. Hans vluchtte weg, en ik begon met instructie 1: kop eraf. Dat bleek nog reuze taai, maar met de hulp van een snoeischaar kreeg ik het voor elkaar. Ik had ook meteen een pan water opgezet en voordat ik de kip daarin deed, leek het me wel zo fris de darmen met inhoud en de rest van de ingewanen er vast uit te halen. Dat bleek een enorm gepeuter, er kwam zelfs één hard raar stuk uit, dat ik nu nog steeds niet thuis kan brengen. Ik spoelde de kip vóór onder de kraan, maar hij bleef maar vies ruiken. Oh ja, de krop. Dat bleek ze te hebben: een hele zak met half verteerd graan - de stank was voor een deel verklaard. De truc met het warme water werkte geweldig, en als een echte boerin stond ik de kip te plukken. Hoe minder ze op een leuk levend kippetje leek en hoe meer op een piepkuiken van zo'n foam schotel in de supermarkt, hoe leuker ik het ging vinden. Tenslotte had ik een emmer met oneetbare kop, poten, darmen, kroprommel, natte veren en meer, en een schaal vol roze kippenvlees, èn het kippenlevertje.

Op de lijst van dingen die je één keer in je leven gedaan moet hebben, staat sinds vandaag een super klimaatvriendelijke kippenslacht en -schoonmaak. Per ongeluk. Echt.

Mijn andere klimaatdaden van de dag afgelopen week hadden vooral te maken met het Kerstbomenbos, met bijbehorende kerstbomenhandel. Daarover later meer, want het is een spannend verhaal aan het worden. Eerst nog even 25 bomen verkopen...

De groene zorgverzekering - bestaat die wel?

Veel van mijn geld gaat in verzekeringen zitten: inboedel, auto, zorg, schade etc. Terwijl wij naar Nederlands maatstaven heel magertjes verzekerd zijn, alleen wat moet is verzekerd of wat we echt niet zelf kunnen betalen als het fout gaat. We hebben het hoogste eigen risico bij de zorgverzekering. Toch geven we elke maand met z'n vieren honderden euro's aan verzekeringen uit. Dat weten die verzekeraars ook, dus dit is de tijd van het jaar dat je om de oren wordt geslagen met verzekeringsreclame. Aangezien er nu zoveel discussie is over pensioenfondsen en groen beleggen, vroeg ik mij af of wij niet weer eens moetsen overstappen, zou er ook een klimaatvriendelijke zorgverzekeraar bestaan, die 'fossil free' belegt?

Gek genoeg is dit helemaal geen issue. 'De goedkoopste', 'de hoogste vergoedingen', dan heb je de issues wel zo'n beetje gehad. Op internet vond ik het niet zo snel, dus ging ik rondvragen. Niemand wist het. Ik had zelfs een - naïeve? - vriendin die dacht dat verzekeringsmaatschappijen helemaal geen groot vermogen hebben om mee te beleggen, omdat ze dat aan ons, de verzekerden uitkeren. In your dreams, denk ik dan. Verzekeren gaat alleen maar over geld. Alleen al die glimmende kantoren bewijzen het tegendeel.

Gelukkig vond ik uiteindelijk bij de eerlijke geldwijzer ook een verzekeringswijzer:
eerlijkegeldwijzer.nl/verzekeringswijzer. Kijk maar eens, dan schrik je. Verzekeringsmaatschappijen zijn h-e-l-e-m-a-a-l niet met het klimaat bezig.

We zijn nu vooral verzekerd bij Achmea, een 3 voor klimaat (zwaar onvoldoende), namelijk Centraal beheer voor de inboedel, Zilveren kruis (vorig jaar) en fbto (dit jaar) voor de zorgverzekering.
Nog erger is Aegon, met een 1 en ook zwaar onvoldoende op natuur en bos, waar Achmea dan tenminste wel een 9 scoort. Een 1 is op school het cijfer dat je krijgt als je je blaadje leeg inlevert. We zouden volgens deze wijzer eigenlijk over moeten stappen naar Vivat (Reaal), de enige met een 7 voor klimaat.

Maar niet iedereen staat in het overzicht. Ik kies als a.s. stadsboerin liever voor kleinschalig, de menselijke maat. Daardoor kwamen we uit bij Unive. Tamelijk onbekend, want een coörporatie/kleine jongen. Volgens eigen website beleggen ze verantwoord, maar hoe en wat is niet te vinden, laat staan dat er iets te vinden is over stemgedrag in shell vergaderingen. Maar het leuke is, ze gaan serieus op onze vragen in, en als er winst wordt gemaakt, krijgen leden geld terug.

Vlak voordat we overstapten werd ik nog getipt over de verzekering van Buurtzorg, 'Zorgeloos'.  Maar die bestaat niet, ze proberen al een paar jaar het bastion van verzekeraars binnen te dringen, tot nog toe zonder succes. Lukt het in 2019 wel, dan staan we vooraan. Mits ze het klimaat óók serieus nemen, natuurlijk

Zwarte vrijdag een zwarte klimaatdag, of niet?

Black Friday. Wat een weerzinwekkende uitvinding. Ik wordt de hele dag gespamd met aanbiedingen en erger: ik denk daardoor dat ik iets mis als ik echt helemaal niets koop. Terwijl ik wéét dat het klimaat gebaat is bij helemaal niets kopen. Ik wéét dat het alleen maar marketing is. Het klinkt ook naar, zwarte vrijdag. Dan klinkt blauwe maandag nog vriendelijk

Nou ja, vooruit. Het waspoeder is op en bij Biggreensmile kan ik met 20% 12,5 liter waspoeder kopen. Alleen vandaag. Ik heb het echt nodig. En het is milieuvriendelijk.  Heb ik toch nog mijn kooplust bevredigd. Had ik nou principieel tegen moeten zijn, of gewoon pragmatisch? Ik koos voor het laatste maar ben over te halen om volgend jaar in verzet te gaan.

Koe en klimaat

Waarom geen koe?
Koeienvlees. Ik kom er maar meteen rond voor uit, ik vind een biefstukje heerlijk. Toen ik klein was kwam er één per week op tafel, op zondag, en die werd zorgvuldig in dunne plakjes gesneden door mijn vader, als je geluk had kreeg je het kontje. Melk. Zonder melk en kaas geen leven, ik ben een echte Joris Driepinter (voor wie van een andere generatie is: dat was het reclamemannetje die net zo sterk werd van drie glazen merk per dag als Popeye van de spinazie uit blik).
Wij eten echt heel flexitarisch, vanwege het klimaat. We eten niet meer elke dag een typisch Hollands zuiveltoetje. Na een kleine shock eten we nu vooral (uiteraard biologisch) varkens- en kippenvlees, want koe en schaap zijn toch wel enorm veel heftiger voor, of moet ik zeggen tegen het klimaat. Jammer, maar het lukt eigenlijk best goed.

Waarom toch een koe?
Nu volg ik een opleiding stadslandbouw aan de Warmonderhof en die hele opleiding spant samen om de veehouderij te normaliseren. Het kan wèl, mits biologisch. Op de foto zie je me op de prachtige natuurboerderij in de Flevopolder met koe Roza, die als 14 jaar melk geeft. Roza is de koe van boer Ben, die zijn 70 tot 80 koeien vrij uit laat lopen, zijn droge mest op eigen land gebruikt, de koeien voert hij voornamelijk met voer van eigen land en het hele onderwerp 'koe en klimaat' doet hij nogal snel af met 'Wij zijn nou eenmaal een koeienland, de koe hoort bij onze cultuur. Hollanders zijn de beste veeteelthouders ter wereld.' Een argument dat ik de laatste tijd ook steeds hoor ter verdediging van het uiterlijk van zwarte Piet. Behalve dan dat van die beste veeteelthouders, natuurlijk. Weilanden met zwart witte koeien, veengrond die verder toch nergens (meer) goed voor is. Kleinschalige, biologische veeteelt is fantastisch, zegt Ben. En hij glundert.

Koeiensamenzwering
Ben is zo sympathiek en zo begaan met de natuur, je zou hem graag willen geloven. Maar mijn klasgenoot en buurman fluistert me tijdens de les toe 'kijk eerst maar eens naar 'Cowspiracy' Een Amerikaanse documentaire over koeienvlees, de korte versie ervan vind je hier, Meteen eroverheen stuurt Hans me een infographic over voedsel, die nog eens bevestigt wat ik al zag in Cowspiracy: bij de productie van een kilo koeienvlees komt tien keer zoveel CO2 de lucht in als bij een kilo rijst of melk. Kaas, helaas, zit er ergens tussenin omdat je voor de productie van kaas zo verduiveld veel melk nodig hebt. Het is vooral het vlees, dat voor problemen zorgt. Gelukkig is Ben melkveehouder, dat maakt een boel goed. Vlak voor het kijken naar Cowspiracy at ik mijn boterham met zelfgemaakte gehaktballetjes. Dat was hem dan, die ene keer rundvlees per maand. 'Ja, koeien zijn echt een groot probleem,' zegt een vriendin nog, die ik tegenkom op de pont. Zij ziet het helemaal zitten om van zeewier te leven, 'en als je dat aan koeien voert scheiden ze ook veel minder methaan uit.' Oei, methaan, die staat niet eens in die infographic en is weer een verdubbelingsfactor, geloof ik. Ik houd van koeien, net als Ben. Koeien een probleem? helemaal niet. Mensen zijn het probleem. Wij zijn het, die met teveel zijn, en dan ook nog eens steeds meer koeien gaan fokken en vetmesten en slachten. Roza kan daar niets aan doen, de samenzwering is een samenzwering van koeienboeren, niet van koeien.

Kip is ook lekker
'Koeien, op zaterdagmiddag, bedaard in de wei' zong Brigitte Kaandorp. Lange tijd mijn lievelingsliedje. Maar de wei wordt luchthaven, de koe moet zeewier eten en ik eet vandaag op onze vleesdag kippenlevertjes. Zelf in zakjes gedaan van de pas geslachte scharrelkippen die rondscharrelden op de Fruittuin van West. Ook lekker, vooral met wat cognac erdoor. Met cognac erdoor is alles lekker, dat leerde mijn moeder me al. Misschien is dat de oplossing voor mijn overdadige melkdrinken: koffie met cognac. Tijden veranderen en anders is heus niet altijd minder. Gauw opzoeken wat de klimaatimpact van cognac is. Lijkt me reuze plantaardig.

Een kerstboom met modder

Toen was ik ineens kerstbomenboer, of allereerst: kerstbomenverkoper. Nancy gaat groen. Met dertig anderen vorm ik de klas 'Standslandbouw'. dertig mensen die het anders willen, die het groener en gezonder willen, het is een ruige mix van 'hoe maak je er een bedrijf van' en 'hoe volg je je hart'.  Dat is met het tijdelijk kerstbomenbos ook precies de spijker op zijn kop. Waarom kan het niet gewoon allebei? Omdat dingen soms gewoon de tijd nodig hebben. Nu is het de tijd van langzaam aanhaken, groeien, opkweken. Zorgen dat het bos er komt en dat het niet meer weg te denken is in Amsterdam. Het is ook een beetje een verzetsbos. Een bos dat staat op een tijdelijke plek en daarmee laat zien hoe fijn een open en groene plek in de stad kan zijn. Dat je niet overal hoogbouw hoeft neer te zetten. Dat het af en toe een beetje modderig en rafelig mag zijn, ook in de stad.

Soms voel ik me een roepende in de betonwoestijn, met het kerstbomenbos. Dan is het heerlijk om deze film eens te bekijken, over een boer met een hang naar het theatrale, die zijn familiebedrijf bijna kapot maakt, maar net niet helemaal. Zo wil ik het ook graag,  zo groen als John tussen zijn mais staat, zo tevreden wil ik naar het geplante kerstbomenbos kijken.laten we groeien naar 1200 kerstbomen, niet meteen dit jaar, maar ooit. Gun jezelf de klimaatdaad om naar deze film te kijken. Het levert geen onmiddelijke CO2 besparing op, maar wel veel inspiratie. Het laat zien dat onmogelijk eigenlijk niet bestaat. Halverweg de film had ik pas door dat ik hem tien jaar geleden ook al eens had gezien. Toen ik me nog over heel andere dingen druk maakte, dan over de smaak van modder en mineralen in de grond.

http://www.filmsforaction.org/watch/the-real-dirt-on-farmer-john-2005/

Kerstmis is vooruitzien: nu is het moment

Tijdelijk kerstbomenbos in de voortuin van Noord

Even geen klimaatdaadvandedag blogs, ik was zó druk met een klimaatdaad van formaat, dat al het andere moest wachten. Het is gelukt en nu ben jij de eerste die het weet en ook meteen aan kan haken: In 2018 kunnen we bij de Sixhaven in Amsterdam Noord na de kerst een tijdelijk kerstbomenbos planten. Kerstbomenbos 2.0, want in 2017 hebben we een proefbos geplant, om te leren hoe het moet. Ditkeer niet illegaal en last minute, maar op tijd èn het mag.
Waarom kerstbomen? Omdat het beter kan.

Ik weet door het proefbos  het aller- allerbelangrijkste niet de boom is, maar wat eronder zit: de kluit.
- Ik heb een Nederlandse kweker gezocht en gevonden die voor een redelijke prijs bomen kan leveren die hij in de pot heeft opgekweekt, waardoor je echt alle wortels bij je boom krijgt die hij nodig heeft om te overleven. Hij wilde wel 1 november weten hoeveel, ik heb er vast 100 besteld
- Ik heb een compostleverancier gezocht en gevonden die de goede grond levert
- Ik heb een school gezocht en gevonden (het vierde gymnasium) die met alle brugklassen langs komen op 1 december en waar ik watergevers ga werven, want hergeplante kerstbomen moeten echt elke week water krijgen. Daar mogen best een paar scholieren een zakcentje mee verdienen, want het is een heel werk.
- Er is een buurvrouw die daartoe haar buitenkraan beschikbaar stelt
- Maar het aller- allerbelangrijkste was: toestemming om het terrein te gebruiken. En die hebben we ook.

Kerstbomen is echt zoiets wat je vergeet om dan ineens na Sinterklaas wakker te worden en er 'toch maar één te kopen.' De kerstboomverkopers weten dat ook, en verkopen bomen waar de naalden lekker lang aan blijven zitten, maar die eigenlijk al ten dode zijn opgeschreven voordat ze bij jou in de huiskamer staan.
Waardoor je ze na de kerst 'hup' op het kerstbomenvuur gooit (want dat is zo'n mooie traditie) of op de straat zet en dan doet de gemeente het voor je in de huisvuilverbrandingsovens. Daar gaat al die CO2 weer de lucht in. Terwijl zo'n boom bedoeld was om het nieuwe leven te vieren. Zonde.

Dus: koopt allen voor 18 euro een fijne Servische spar van 1.75-2.00 meter hoog, in pot gekweekt  via crowdfundingsactie https://voorjebuurt.nl/nl/projects/tijdelijk-kerstbomenbos  

Haal hem op vlak voor kerst (weekend 16/17 december)
Houd hem vers door hem niet té dicht bij de verwarming te zetten en flink water te geven
Kom terug in het weekend van 6/7 januari om hem zelf een mooi plekje te geven in het bos

Voor ophalers en planters maken we het gezellig met vuur, chocomel en misschien ben jij die kampvuurmuzikant die het extra gezellig gaat maken

Afhalers krijgen een netje voor tijdens het vervoer (alhoewel het klimaatvriendelijker is om hem in een zelf meegbrachte oude lakenzak te vervoeren) en je boom krijgt een label met je naam erop, zodat je in december 2018 nog weet wat jouw boom was.

Meer weten over klimaatschade van kerstbomen?
https://www.milieucentraal.nl/bewust-winkelen/spullen-en-diensten/kerstbomen/
Meer weten over 'onze kwekerij?
http://www.kerstbomenkwekerij.nl

Een halfje klimaat

In één nieuwsbulletin van nu.nl  werd vandaag gemeld dat de CO2 in de atmosfeer nooit zo snel omhoog is gegaan èn dat het klimaatbeleid uit het regeeraccoord niet verder komt dan de helft van beoogde doel halen om CO2 te verminderen. Een half klimaat is kennelijk ook genoeg voor Rutte en zijn ploeg: https://www.nu.nl/politiek/4985261/helft-van-nederlandse-klimaatdoelen-binnen-bereik-kabinetsbeleid.html

Stel dat ik dat eens zou doen: na een half jaar maar weer stoppen met mijn dagelijkse klimaatdaad. Dan ben ik nu bijna klaar. Niemand houdt me tegen. Sterker nog: er zijn best wat mensen die zeggen: "Waarom stop je er niet mee, je bent toch niet in je eentje in staat om het verschil te maken.'' Wacht even: als ik daarin ga geloven word ik heel depressief. Ik maak mijn klimaatfouten, ik rijd nog steeds graag auto (maar ga nu al drie dagen achter elkaar naar de meest afgelegen plekken met OV), eet af en toe een halve kippenbout, maar maak ik dan geen verschil? Natuurlijk wel.

Ik ben misschien niet degene die over het al dan niet sluiten van kolencentrales gaat. Ik kan misschien niet geheel alleen 40.000 zonnepanelen op mijn dak leggen of de gaskraan in Groningen dichtdraaien. Maar dat hoeft ook niet, als Rutte cs nou maar gewoon doen wat ze beloofd hebben in Parijs. Ik ga in elk geval niet bij de pakken neerzitten. De sering bloeit weliswaar in oktober en er staan ook nog rozen in de tuin, maar wat ik doe maakt wel degelijk verschil. Het grote zit hem in het kleine, elke dag. Die ene vriend die vraagt: "wat is dat adres van dat 3m isolatiefolie?" Of die gesprekken die ik voer en die mij ook weer aan het denken zetten, over de invloed van de olielobby. In de Fruittuin werken aan fruit van om de hoek en een halve appelboom redden van de kanker. Een jampot latte op het station en iemand die mijn Fairphone ziet en vraagt: "Wat is dát nou weer voor een telefoon?" Ik leg het graag uit. Ik geloof in die ene vlinder, die met zijn ene vleugelsag een storm kan veroorzaken, en dat ik die vlinder ben. Het is gewoon een kwestie van lekker doorfladderen en op een dag is die ene vleugelslag de goeie.

Ik zie het glas niet als half vol, ook niet als half leeg: de ene helft is water, de andere lucht. Met daarin teveel CO2. Dat maakt dat ik doorga, ook waar anderen zouden stoppen, zoals Rutte en zijn ploeg. Daarom vandaag een glas water bij de lunch, inplaats van melk. Toegegeven, de melk was ook op.

Klimaatfolie van een tientje blijkt toch wat duurder

plakfolie in soorten en maten

Geld en klimaat, het is een lastige combinatie. Veel dingen die klimaatvriendelijk zijn, zijn ook duurder. 'De echte prijs' zou een betere aanduiding zijn. Veel dingen die klimaatschadelijk zijn, zijn (te) goedkoop. Zoals klimaatfolie van een tientje waarover ik schreef in mijn eerdere blog 'Wonderfolie van een tientje.'. Ik wilde daarmee enkelglas isolerend maken, en zo de ramen in onze gang op een simpele en goedkope manier klimaatvriendelijk. Ik ben erin gedoken, een week lang.

Ik heb me niet laten afschepen en ik ben eruit: het bestaat. Ik heb zeven e-mails op en neer gestuurd naar de specialist op dit gebied en twee keer met hem gebeld. Alleen niet voor een tientje, en niet op bobbeltjesglas. In Amersfoort vond ik een bedrijf dat isolerende raamfolie levert: System-line 3M Thinsulate 75 CC. Het kost 95,- euro ex btw de vierkante meter. Ik mag het bestellen, maar ze raden het af voor glas dat niet helemaal recht is en eigenlijk heb je een mannetje (van hen) nodig die het opplakt om te voorkomen dat je alsnog ongewenste luchtbobbeltjes krijgt. Maar die doet dat dus niet op bobbeltjesglas. Ik herinner me dat probleem van boeken kaften met boeklon.

Wat doe ik? Twee vierkante meter bestellen en het gewoon toch zelf proberen? Of de deur naar de keuken dicht en hopen op een milde winter? Ik denk het laatste.
Maar dan zoek ik een plaatje voor bij dit artikel. En zo kom ik na een hele week overleg en zoeken terecht op de webwinkel van 'kleurmijninterieur.nl' - de grootste behangbeleving in de Benelux. En ziedaar: warmtewerende folie voor het schappelijke prijsje van 26,50 de vierkante meter, voor 5 euro extra aan huis bezorgd, of gratis als je twee van die vellen bestelt. Ineens is dat niet drie keer zo duur als een tientje, maar drie keer zo goedkoop als 3M. Met de M van Misschien werkt het niet. Kleurmijninterieur, jullie hebben mijn dag gemaakt!

Totdat ik de kleine letterjes zie: warmtewerend is niet isolerend. Pech. Gebeld, nee, dat leveren ze toch niet. Nee, warmtewerend is geloof ik niet hetzelfde als isolerend. Bedoeld wordt: de warmte wordt buiten gehouden, dat is warmteisolerend. En nee, het gaat eigenlijk niet op bobbeltjesglas. Heeft mijn lief toch gelijk. Het was ook te mooi om waar te zijn. Bovendien blijkt dubbelglas met aan één kant figuurglas (dus bobbeltjes) 'maar' 55 euro de vierkante meter. En dat werkt 100% zeker.

Gaan we daar toch gewoon voor sparen? Klimaatdaad van de dag: 5 euro in het dubbelbobbeltjesfonds.

Dag oranje leeuw, tot nooit meer.

Knip! Dat was hem dan

Is de ene bank klimaatvriendelijker dan de andere? Raar genoeg had ik me hier nog niet zo in verdiept. OK, al mijn spaargeld staat bij Triodos en ASN, netjes gespreid, maar Hans en ik hebben ook nog zo'n oude girorekening voor ons en/of huishoudpotje. Niet dat er ooit veel geld op staat, maar wel al heel lang. Namelijk sinds we samen gingen wonen in 1987. Holy cow! Dertig jaar lang zo'n duizend gulden/euro saldo gemiddeld per jaar. Volgens onderzoek van tien jaar geleden gepubliceerd op nietmetmijngeld.nl. had ik toen al beter moeten weten: 'Wist u dat: wanneer u tienduizend euro spaargeld verplaatst van de ABN AMRO naar de Triodos Bank, u daarmee net zoveel CO2 bespaart als wordt uitgestoten tijdens een half jaar autorijden?'

Het maakt dus uit waar mijn geld staat
Waarom deed ik daar eerder niets aan? De psyche van de ING-rekeninghouder in een notendop:

- Ik houd sowieso niet van gedoe met geld en bankpasjes; pure luiheid
- Die grappige oranje leeuw geeft het idee dat het eigenlijk nog steeds de oude giro is
- Zo'n lekker kort rekeningnummer (nu wel voorafgegaan door heel veel extra nullen)
- Wie weet kloppen die onderzoeken toch weer niet.

Waarom nu wel?
Triviaal maar waar: ik moest in een Primera mijn code ophalen om eindelijk eens via de app te kunnen bankieren bij ING. Die konden ze niet toesturen. Dat was in de Banne en op één of andere manier maakte die hele Primera me duidelijk: hier zit je fout. Mijn ING-hier-moet-je-niet-zijn bewustzijn werd geactiveerd. Toen lag hun computersysteem er ook nog eens uit en was ik voor niets helemaal naar de Banne gefietst. Klaar.

Wel de eerlijke geldwijzer geraadpleegd, om het heel zeker te weten. Misschien is de ING in die tien jaar enorm groen geworden. Niets blijkt minder waar. Mijn overstap wordt toegejuicht, hier maak ik in één keer een grote klapper qua klimaatdaad. Even opgeven via de pc, pasjes en codes worden allemaal toegestuurd (zij wel, ING, kennelijk hoeft niet iedereen naar de Banne) en ik voel me weldadig financieel verantwoord. Het gaat vanzelf, de ASN doet het voor me. Ik beloof plechtig niet een half jaar extra veel te gaan autorijden ter compensatie, of naar Istanboel te vliegen.

Enkelglas wordt dubbelglas: wonderfolie van een tientje

'Dat lijkt me te mooi om waar te zijn', was de reactie van mijn lief en chef techniek, Hans. Het leek mij eerlijk gezegd ook te mooi om waar te zijn, daarom had ik het hem gevraagd. Maar de euforie werd bevestigd op de website van milieucentraal: voor een tientje aan raamfolie op je ruit kan je je enkelglas ramen zo isolerend maken als dubbelglas. En het is nog inbraakwerend ook.

Dan vraag ik me meteen af: waarom weet niet iedereen dit? Waarom heb ik het nooit op de voorpagina's zien staan? Terwijl de rest van het land in de ban is van het regeeraccoord en de moordenaar van Anne Faber, ben ik op zoek naar zoiets triviaals als raamfolie. Dat is het antwoord waarschijnlijk: het lijkt zo triviaal. Maar dat moet het niet blijven!

Het balletje 'raamfolie' kwam aan het rollen omdat we tien minuten tijd over hadden tijdens de klimaatgesprekkenbijeenkomst die ik begeleid hier in huis, in de Verhalenkamer. Ik riep olijk: 'Kijk eens om je heen, wat valt er hier allemaal te verbeteren om dit huis klimaatvriendelijker te maken?'
Dan vallen die enkelglas ramen in de gang meteen op. En in het boek 'climate conversations' werd raamfolie als optie genoemd, dus: raamfolie.

Niet dat we nog nooit naar die ramen in de gang gekeken hadden. Een paar jaar terug heeft Hans daar zelf voorzetramen voor gemaakt, maar daar kwam in de zomer toch vocht tussen, dus die hebben we er weer af gehaald. Dubbelglas met bobbeltjesglas hebben we ook onderzocht, maar dat is schreeuwend duur. Gewoon glas is wel betaalbaar, wat weer jammer is omdat alle binnendeuren ook datzelfde bobbeltjesglas heben. Dus zeiden we: 'Zo warm hoeft het niet te zijn in de gang. We zien wel, als het winter wordt.'

Nu is het herfst en vond ik de informatie over die folie. Too good to be true, maar wij gaan het gewoon proberen. Het risico kost maar een paar tientjes en een paar uur plakken. 'Een handige doe-het-zelver kan het zelf.' Als het werkt ken ik nog wel een paar mensen die in hun grachtenpanden ook geen dubbel glas hebben - dat mag niet in een monument - en nu alweer in de kou zitten. Deze blog is dan misschien geen voorpagina van een landelijk dagblad, het is geen nieuwd, maar het is wel onterecht onopgemerkt.

Ik ging het even bestellen op internet. Hmmm. Milieucentraal geeft geen link 'bestel nu' De enige die overal makkelijk en goedkoop te bestellen is, is kozijnfolie, een folie die je net als voorzetramen op het kozijn zet en daar ging het nou net mis bij ons. Als optie valt het af (wie wel interesse heeft: raamisolatiefolie van Tesa). Dan zijn er nog wat hele professionele bedrijven, die heel gewichtig doen en waar je offertes aan moet vragen. Op de foto's gebouwen met wel honderd vierkante meter glimmend glas, die door specialisten  van folie kunnen worden voorzien en dan gaat het meestal om folie die de hitte moet buitenhouden. Dat is bij ons het probleem niet. Daar kom ik, met mijn vraag om twee vierkante meter isolatiefolie, die wel zelf willen opplakken. En dan ook nog een bobbeltjesglas. En dan liefst niet duurder dan een tientje. Ik wacht de offertes nog even af, maar vrees het ergste. Misschien toch maar gewoon doorzichtig dubbelglas en dan folie met bobbeltjespatroon erop. Dat verkopen ze bij de Gamma en is zelfs goedkoper dan een tientje.

Wegwerpeten - schrik niet!

40 kg per persoon per jaar. Dat is ongeveer dit

Wij gooien zo'n 13 procent van ons eten weg. Dat is ruim 40 kilo voedsel per persoon per jaar. De foto hierboven laat zien hoeveel dat eigenlijk is. Veel! Alle huishoudens samen verspillen daarmee in Nederland 700 miljoen kilo goed voedsel. Dat zijn duizenden vuilniswagens vol. Dan hebben we het alleen nog maar over het eten dat we in de supermarkt kopen èn dat nog veilig/eetbaar is. In supermarkten, restaurants, boerenbedrijven en tussenhandel gaat ook nog eens van alles en nog wat aan goed eetbaar voedsel op de composthoop. In totaal wordt in Nederland voor 4 miljard euro goed/eetbaar voedsel per jaar weggegooid. Qua klimaat betekent het dat al die energie die nodig was om de sla te kweken, al dat veevoer, al dat transport en bewerking, al die energie die gebruikt is om brood te bakken, thee te zetten, kip te braden; al die CO2 die daarbij is uitgestoten, het is allemaal voor niets geweest.

Over het eten dat nog goed was toen je het kocht, maar dat je zelf hebt laten wegrotten heb ik het niet eens. Over 'ogen grote dan de maag pizzapunt in de prullenbak' ook niet. Mijn moeder was van het oude stempel, qua eten: 'Eet je bordje leeg', maar ook van 'Joh, dat kan nog wel een paar dagen.' Alleen met varkensvlees was ze extreem voorzichtig, ze was dan ook zelf opgevoed als vegetarier. Oude beschuit en knackerbrood in de broodrooster, wentelteefjes, rotte stukken van aardappels en uien snijden, ik ken het allemaal. Bang voor voedselvergiftiging ben ik niet snel.

De extra 50 + kilo's rond mijn middel heb ik mede aan haar te danken, want ik eet nog altijd de pannen leeg, en ook de restjes uit de ijskast. Houdbaarheidsdata, ik trek me er niets van aan. Ik gooi melk die 'om' is door het pannekoekenbeslag, Het gaat dus niet over mij, die 40 kilo. Dacht ik. Tot ik in de compostbak keek.

Ik was een week alleen thuis. Weggegooid: een half brood (beschimmeld, ander lekkerder brood gekocht), vier rotte peren (uit de tuin, maar voedsel = voedsel), restje couscous aan de kippen gevoerd (die had ik zelf kunnen opeten), een half bakje zure room met schimmel langs de randen (had ik eerder moeten zien), een veel te hard en niet meer lekker stukje kaas, een koekje dat buiten de trommel was blijven liggen, twee klokhuizern. Dat laatste is luxe, mijn oma at die vroeger wel op. En dan nog die halve liter zuur geworden rode wijn. Valt mee, denk ik dan. Maar als ik de ijskast eens ga uitmesten kom ik nog wat restjes in bakjes tegen. En ik realiseer me hoe vaak die compostbak eigenlijk geleegd wordt, natuurlijk, er zitten ook veel schillen in, maar echt ook wel eten, rot of goed.

Dus heb ik vandaag paddestoelen geplukt die anders weggemaaid zouden worden langs een sportveldje. Peterselie staat nog in een bak bij de acterdeur, die moet ook op voordat het gaat vriezen. Risotto rijst uit een zak die eeuwen goed blijft, uitje dat allang uit het netje is waar de datum op stond. Kan een scheutje van die zure wijn best lekker bij zijn. Vanillevla (open pak) met aarbeien (bakje zelf langs de weg gekocht tijdens werkbezoek) toe.

Want het gaat dus wel over mij.

Denk je ook: dit gaat niet over mij? Kijk dan eens naar deze  aflevering van Zembla

Van Roden tot Roosendaal - Het land in

Kinderboekenweek, het thema is 'gruwelijk eng' en ik reis me gek. Van boekhandel Daan Nijman in Roden, tot de bibliotheek vannu in Roosendaal. Een goede week om fossiel reizen en treinreizen met elkaar te vergelijken. Monsterverhalen vertel ik, en in het hele land willen ze die horen. Is dat niet een tikkeltje overdreven? Voor een paar verhalen het hele land door?

Het is toch eigenlijk absurd dat ik zes uur aan het reizen ben om vijftig ouders met kindjes een verhaal te vertellen? CO2 vrij, dus een echte klimaatdaad, maar ik ben al bijna uit mijn humeur als ik vertrek, door al het uitzoekwerk. Willen de kindjes in Nieuw West dat verhaal niet horen? Kennelijk werkt het zo niet.

Op weg naar Roden (vlak onder Groningen) deed ik alles super stom: onderweg uit eten (klimaatdaad van de dag, in Drente op het dorpsplein om de vegetarische schotel vragen en hij was nog lekker ook), met de auto, want eerst naar Amersfoort, en op de trugweg drie rondjes door de Noord-Oostpolder, omdat de Ketelbrug was afgesloten en ik maar niet doorhad hoe de omleiding geregeld was. Ik vertrouwde volledig op mijn boordcomputer (stom stom stom), en bedacht pas thuis dat ik ook ouderwets op de kaart kon kijken.

Dus op weg naar Roosendaal vandaag deed ik het beter: vouwfiets mee, beker yoghurt met muesli en frambozen (nog uit de tuin, ingevroren), en een appel uit de fruittuin. Onderweg lekker lezen en wat mail checken, èn ik had nog een upgrade naar de 1e klas van de NS gekregen. Geen omgewaaide bomen, mensen, of werkzaamheden op het spoor, het kon niet fout gaan. Het lukte, maar de reis kostte wel drie keer zoveel energie en 18x zoveel tijd als de voorstelling. Die voorstelling was heerlijk, gelukkig. Kinderen omgetoverd in maximonsters, ter plekke een heel decor gevonden en gebruikt, zelfs slingerde er ergens een trommel die wonderwel in de voorstelling bleek te passen en Max had ineens een broertje: een tweejarige met speen in de mond, die helemaal vooraan bij het podium kwam staan en die me toen ik het vroeg in het verhaal een doosje imaginaire lucifers aanreikte om moeder en Max boven het maximonstervuurtje te stoven. Meeslepend. Magisch. Op de terugweg niet eens vanwege de snelheid overgestapt in Rotterdam, lekker nog een half uurtje in de trein en geen tochtige perrons.

Maar waarom in Roosendaal? Waarom in Roden? Al dat gesleep met de vouwfiets, angst dat ik mijn telefoon of leesboek laat liggen bij het overstappen, koude perrons, vertraagde treinen, tunnels die mijn telefoongesprek onderbreken, ik lees dat boek liever thuis op de bank.

Alleen...

Dan had ik dat magische moment met de lucifers gemist, dan had ik Daan en Femke uit Roden niet ontmoet en al hun geweldige publiek niet, die helemaal samengevouwen in die boekwinkel kwamen luisteren. Reizen heeft óók voordelen, want in Roden was ik bijvoorbeeld nog nooit geweest. Als het geen kinderboekenweek was geweest, dan was ik deze week naar Frankrijk gegaan, 1300 km in de auto, dat zijn pas kilometers. Niet naar Frankrijk gaan is sowieso een klimaatdaad. Een vliegtuig vliegt over, vol mensen terug uit een ver land. Waarschijnlijk ook nog nooit in Roden of Roosendaal geweest, en ik nu wel. Ik heb een heel ver land ontdekt, zonder te vliegen, en je kunt er gewoon terecht in het Nederlands. Het was niet eens vakantie. Op vakantie vind ik al dat uitzoekwerk leuk, dus laat ik er nu ook maar van genieten. Volgende week weer de trein in, Amersfoort en Haarlem. Bijna jammer dat ik die steden al ken.

Openbaar vervoer: een prima oplossing voor andere mensen

Echt, ik vind de trein prima. Ik woon vlakbij Amsterdam CS. Maar als ik er een goed excuus voor kan verzinnen ga ik het liefst met de auto. Voor mij op tafel ligt het bewijs dat een eigen auto sowieso een slecht idee is. Hans heeft het eens onder elkaar gezet, al onze autokosten: 45c. per km. kost het ons, afschrijvingen en reparaties meegerekend. Een ritje van 10 km kost dus al 4,50. En toch. De luxe om gewoon in te stappen en weg te rijden. Om alles los in de auto te gooien, niets netjes ingepakt in handige tassen en onderweg vage radioprogramma's te luisteren. Het is een rare 'guilty pleasure', want het kan in Nederland eigenlijk altijd best - soms zelfs beter - met de trein. Voor andere mensen.

Wat ik dan wel weer doe is ritjes aan elkaar breien. Mijn meesterbreiwerk breiend rijden was misschien wel afgelopen weekend. Wat een idioot weekend was en om het nog een beetje te overleven besloot ik dat het mocht, de auto. Altijd als ik - zoals nu - na zo'n weekend terugblik denk ik 'niet-meer-doen'. Maar goed, ik deed het wel en knoopte letterlijk de eindjes aan elkaar. Met de boordcomputer op 'optimaal' (wat iets vaags is tussen de snelste en de kortste route), reed ik op donderdagochtend bepakt en bezakt van Amsterdam Noord naar de Fruittuin van West, vlakbij Halfweg, waar ik stage loop als stadsboerin. Vandaar naar Schipluiden, onder Delft, om een lezing bij te wonen over een uniek landbouwproject in de Egyptische woestijn. Shit! Inlegzooltjes tegen hielspoor vergeten, na enig aarzelen toch weer terug naar Noord en vandaar naar Schipluiden. Waar overigens alle BD liefhebbers ook met de auto waren. Om half twaalf kroop ik in Delft in het studentenbed van mijn oudste dochter, waar ik om half vier wakker werd van haar thuiskomst (gezellig) en om half vijf van drie dronken huisgenoten die op haar deur bonsten (grappig, hoe lang geleden is dat?). Om half acht 's ochtends stapte ik weer in de auto op weg naar de Lier, ook vlakbij Delft, waar ik de hele dag monsterverhalen vertelde op een school. Omdat ik toch in de auto zat, besloot ik terug te rijden via Zegveld (bij Woerden) waar een proefveldje Cranberry's te vinden is, dat ik voor mijn opleiding graag wilde zien. Vandaar weer terug naar de Fruittuin van West voor een fijn feestje met pizza en verhalen vertellen en terug naar Amsterdam Noord.

Zaterdagochtend: Een sms van een vriendin, of ik even aan de overkant van de sluis de oude piepschuimplaten en pvc-rioolbuizen naar de container kan rijden (auto nodig), wat ik meteen combineer met mijn lessen op de DATschool en aansluitend vertellen bij het fort bij Aalsmeerderbrug. Ik heb niet eens uitgezocht of ze daar een bushalte hebben. Tenslotte vandaag - zondag - alweer naar de tuinen van West, voor optredens op het WestFest en in het Rijk vd Keizer, gecombineerd met boodschappen. Had met de fiets gekund, zeker, maar ik vreesde regen en wil niet als verzopen kat met door de regen uitgelopen mascara optreden. De auto staat er heel aanlokkelijk bij, en zo kan ik ook wat langer ontbijten met dezelfde dochter, die nu wel aanspreekbaar is.In de auto hoor ik op de radio een interview met veelrijders (boven de 40.000 km per jaar), die klagen over de regering die auto's steeds harder aanpakt en gebruikt als melkkoe. Treffende vergelijking, want net zo CO2-onvriendelijk.

De 1300-en-nog-wat kilometers die Hans intussen uitspaart door onze auto achter te laten en niet mee te nemen naar Frankrijk (hij wel, hij rijdt mee met anderen) ga ik ondanks het aan elkaar breien van ritjes toch opmaken, als ik zo doorga. Morgen ga ik dus echt wel op de fiets, regen of geen regen. Diep respect voor al die mensen zonder auto. Het kan, ik weet het. Andere mensen doen het en het is helemaal prima dat ze dat doen. Ik red dan weer courgettes van de composthoop en koop tweedehands rode laarzen op Marktplaats.

Zelfs al is het bizar duur: als het kan, neem ik de auto. Een auto hebben en er niet in rijden vind ik net zo moeilijk als een reep chocolade in de kast en daar vanaf blijven. Dus hoop ik stiekem dat de regering het autorijden nog iets duurder maakt, en het treinrijden nog veel goedkoper. Echt, dan doe ik het, vertel ik mezelf. Of zou ik dan toch nog steeds een goede reden kunnen verzinnen om de auto te pakken? Een premie dan, voor autobezitters die de auto laten staan? Daar gaat het toch mis, vrees ik. Ik kan best bedenken wat bij andere mensen vast wel zou werken. Maar of ik het zelf zou doen? Eerlijk?

Bij thuiskomst vanavond vond ik in de brievenbus een brief van de gemeente: de Tomos brommer die op mijn naam staat (maar bij mijn dochters in Delft in de gang staat) mag niet langer de weg op binnen de A10, vanwege luchtvervuiling. Kijk, dat zijn nog eens maatregelen. Lekker helder en er is geen ontsnappen aan. Niet fijn, verbieden, maar het werkt wel.

Liefde voor spullen

Van wie zou ze het hebben? Mijn dochter gaat mee op schoolkamp als kampleiding en moet om acht uur 's ochtends als indiaan verkleed de deur uit. Ze is wat laat en trekt haastig de la onder het bed uit waar vroeger, toen zij en haar zus kleine meisjes waren, de verkleedkleren lagen. "Waar is die indianenhoofdband?" Ik weet precies wat ze bedoelt, een gevlochten bandje, dat ik als klein meisje al gebruikte uit mijn moeders doos met oude banden. "Ik heb alles naar de DAT!school gebracht laatst, twee zakken vol." "Nee!" Toch wel, gelukkig heb ik nog een oude schoenendoos vol linten en banden op mijn klerenklast staan. "Oh, kijk nou, mijn Ecuadorband, van om mijn rokje." Gelukkig hangt de indianenjurk die haar zus op haar zevende verjaardag kreeg nog wel gewoon in de kast. En hij past. "Maar die band ga ik echt niet kort knippen, zonde." Met een lange rode staart vertrekt ze even later. Ik weet nu al zeker dat ze die niet kwijt raakt.

Het is allemaal de schuld van mijn moeder die het me al met de paplepel ingoot: liefde voor spullen. Zij heeft haar hele leven spullen gekoesterd, bewaard, opgeknapt en in overleg doorgegeven. En daardoor was ze eigenlijk behoorlijk CO2-vriendelijk. In onze babykleren hebben vroeger al negen baby's gelegen - wij met z'n vieren en de vijf kinderen van een tante. Toen mijn oudste 22 jaar geleden geboren werd, kwam de stapel weer tevoorschijn uit een kist op zolder. Ik heb alles in een teil blauwe textielverf gegooid en hoppa: somige broekjes en trappelzakjes gingen daarna weer acht neefjes en nichtjes lang mee.

Die teil gaat al even lang mee, laatst was ik bij mijn moeder om oude foto's te helpen sorteren, want die doet ze natuurlijk ook niet weg. Ik kwam de teilen al tegen op een foto van haar en haar broertje in de achtertuin, zij is ongeveer 2 jaar oud op die foto, tachtig jaar gaan die teilen al mee. Tegenwoordig gebruiken wij ze weer in Frankrijk als babybadjes.

Die hang naar verkleedkleren is ook al generaties lang doorgegeven: foto's van mijn overgrootvader als Romeinse wagenmenner, mijn opa in een Aztekenpak (nu ook bij de DAT!school), mijn moeder als chinees, ikzelf als Pippi Langkous. Mijn dochters leven zich er nog steeds op uit voor hun studentenfeesten en nu dus voor het schoolkamp. De verkleedklerenkist is de beste manier om kleren een laatste leven te geven, en het is extra leuk als ze mooi, leuk of dierbaar zijn. Maar ik ken ook al te goed het gevoel dat dat een beetje zonde is. Daarna is het vaak echt over en rest de oude lappenbak, of als die ook uitpuilt: de textielcontainer. Of - wat mijn moeder ook doet - de lappendeken.

Spullen, vooral nieuwe spullen, schijnen de grootste verborgen CO2 impact te hebben. Prima een nieuwe electrische auto, maar wat heeft die auto allemaal al aan CO2 uitgestoten voordat hij één kilometer gereden heeft?

Vanochtend liep ik langs de uitpuilende vuilnisbakken bij ons op de sluis en daar lag in het gras tussen de lege sigarettenpakjes en de bierblikjes een duralex glas, precies zo een die we zelf ook in de keuken hebben. Niet mooi, niet bijzonder leuk en nog lang niet dierbaar. Met erin een restje koffie en veel mieren. Klein klimaatdaadje van de dag: die heb ik opgeraapt en afgewassen. En ik was er nog blij mee ook, de liefde begint al te komen. Best mooi, Duralex.

Wild eten uit eigen tuin

Gisteren tijdens de koffiepauze kreeg ik een gouden tip van één van mijn nieuwe klasgenoten stadslandbouw: hemelsleutel kan je eten. Nu denk jij misschien 'hemelsleutel?' Maar ik ken die plant toevallig van binnen en van buiten. Nou blijkt hij nog eetbaar te zijn ook, eureka! Geen transport, van maart t/m oktober vers te plukken en naast mijn voordeur.

Hemelsleutel is een nogal truttige vaste plant, met roze bloemschermen, een soort vetplant. Toen wij twintig jaar geleden in onze tuin kwamen te wonen stond het er al vol mee, dus ik gebruikte hem overal als een soort opvulplant. Hij is onverwoestbaar, komt elk jaar terug, slakken eten er niet van, kippen ook niet, vergt totaal geen onderhoud. Dat zijn planten naar mijn hart, die overleven het in onze tuin.

Na die tip van Martijn kon ik op internet verbazingwekkend weinig informatie vinden, ook niet op de Engelse naam 'Orpine'. Het lijkt er inderdaad op dat ie eetbaar is, maar verder dan 'lichte pepersmaak, zurig, knisperend' en 'lekker in sla' ging het niet. Mijn ervaring is dat de internetkoks die bloggen over eten uit het wild overal sla en pesto van maken, niet erg spannend.

Ik proefde een blaadje: inderdaad zurig, ook een beetje bitter, zeer knapperig en die pepersmaak is ver te zoeken. De vorm van de blaadjes en het knapperige deed me denken aan peultjes. Ik ben meteen de keuken ingegaan, haalde e.e.a. uit de keukenkastjes en met trots presenteer ik dan ook het bij mijn weten allereerste hemelsleutel wokrecept met noodles, korte kooktijd dus CO2 vriendelijk:

woknoodles kort koken
bosuitje, knoflook en sambal fruiten
gedroogde kokos erbij (of andere vorm van kokos)
noodles erbij, even bakken
sojasaus erdoor
pp. 1 handje hemesleutelblaadjes, roerbakken ca 1 minuut
eventueel sesam erover
een beetje gember lijkt me achteraf ook lekker, maar dat is eigenlijk lekker over bijna elk aziatisch gerecht. Ik wilde de meest pure hemesleutelsmaak.

Klaar en hemels! Eindelijk begrijp ik waar die naam vandaan komt. Waar Petrus ooit per ongeluk zijn sleutels liet vallen groeide een geschenk voor de mensheid, die de sleutel is tot gezond, lekker en makkelijk eten uit eigen tuin, met als cadeautje de bloemen, die zonder blaadjes nog steeds heel leuk staan in een vaasje op tafel. Eet meer CO2 (tijdens de groei) dan dat het kost om ermee te koken.

Klimaatmisdaadvandedag: feestje van pur en piepschuim

Vrijdag 15 september: het was een prachtige dag. We gingen een tijdelijke midgetgolfbaan bouwen en een tijdelijk reuzendambord op het lege bouwterrein van de Noord-Zuidlijn tegenover de sluis. Golfsticks en ballen waren heel klimaatneutraal en gratis tweedehands geregeld, maar hoe maak je binnen een paar uurtjes zonder geld uit te geven en met hulp van één jongetje een mooie baan? Natuurlijk het liefste met alleen maar oud bouwmateriaal, alleen: dat lag er niet meer.

Apentrots was Luc (de bouwer) dat hij bij de lokale bouwmarkt voor de bouw en het dambord gratis mocht winkelen. Met een busje vol piepschuimplaten, plastic afvoerbuizen, purschuim en verfspuitbussen kwam hij aan. En dat werkte inderdaad wonderwel.

Hij had ook veertig blauwe emmers bij zich en in no time trokken we uit de bouwkeet 100 grijze tapijttegels waar we een dambord mee konden uitzetten. Dan ga je dus even niet zeuren over duurzaamheid en klimaatdaden. Net als bij die diëten, waar je één dag per week mag zondigen. Het is zelfs bewezen dat één zondige dag niet erg is. 'Je moet wel heel veel eten wil je structureel een halve kilo aankomen.' Zie o.a. https://www.beautify.nl/onderzoek-wijst-uit-een-dag-verschrikkelijk-zondigen-tijdens-je-dieet-is-dus-geen-enkel-probleem/

Dus genieten we, de baan mogen we zelfs laten liggen, voor misschien een andere keer. En dan is ie ineens super tweedehands. Bovendien wakkert hij het gesprek aan. Over duurzaam midgetgolfen, over hergebruik, zelfs over pur en piepschuim. Wist je bijvoorbeeld dat er ook plantaardig piepschuim bestaat, bio-foam? Sinds vrijdag weet ik het. Helaas nog niet goedkoop bij de bouwmarkt, maar dat is niet onze schuld, of die van de bouwmarkt. De veertig emmers hebben we trouwens ook gered en de vloertegels zijn allemaal keurig teruggelegd in de bouwkeet na afloop.

Wie zijn huis nog wil isoleren: aan de sluis ligt ideaal bouwmateriaal: gratis af te halen.

Sterven de boekenwurmen nou ook al uit?

Hans heeft een e-reader. Ik geef toe, in bed is het best handig. Geen leeslampje nodig, lekker handzaam. Het spaart natuurlijk ook enorm veel papier en dus CO2. Maar alles in mij verzet zich ertegen. Ik ken steeds meer mensen die hun boekenkasten en bijbehorende boeken het huis uit doen. De oba heeft een hele verdieping leeggeruimd, de volgende zal niet lang meer duren. Ik word er enorm triest van.

Qua klimaat wint het papierloze bestaan het van een kast vol boeken. Nieuwe boeken zijn al helemaal een klimaatmisdaad, net als alles wat nieuw gemaakt wordt en niet echt nodig is, maar de geur van een nieuw boek, dat nog ruikt naar drukinkt en boekbinderslijm, voor mij kan daar niets tegenop. Ik blijf dan ook tegen alle trends in boeken kopen, voor mezelf, en om cadeau te doen. Soms valt zo'n boek tegen, dan geef ik het door. Dan is het, zeg maar, niet voor niets gedrukt en vervoerd. We hebben zo'n bibliotheekkastje vlakbij, bij de Tolhuistuin. Vandaag heb ik weer een boek van de ondergang gered, door het in dat kastje te zetten. Maar of dat een klimaatdaad is?

Mijn vader doet op zijn 83e nog steeds de oudpapiercontainer van hun kerk. Stapels boeken komt hij daarin tegen. De kerk heeft nu dus ook een weggeefbibliotheek, hij haalt ze eruit en zet ze in de boekenkasten. Hij hoopt dat niemand de geleende boeken terugbrengt. Mijn moeder is druk bezig nog één keer haar lievelingsboeken te lezen - uit elkaar vallende pocketboeken - die gaan daarna bij het oud papier. Het is mooi en circulair, maar als ik hen zo bezig zie voel ik het einde van het boekentijdperk naderen. Na de LP, de cd, postzegelverzamelingen en de dvd, lijkt nu ook het gordijn voor het papieren boek te sluiten. Ik profiteer nu nog van de te gek lage prijzen van tweedehands boeken en haal zelf regelmatig ook weer boeken uit het biebkastje. Ontspullen vind ik moeilijk en op het gebied van boeken zelfs ondoenlijk.

Ooit zag ik een foto van de familie van Virginia Woolf die zaten te lezen in hun huisbibliotheek. Ergens begin 20e eeuw. In die bibliotheek hadden ze alle tot dan toe verschenen boeken uit de Engelse literatuur. Alles. Dat is sowieso niet meer mogelijk, dat je in je huiskamer alles hebt staan dat er te lezen valt. Nu zit alles wat er te lezen valt in the cloud. Op papier zou je een hele straat vol huiskamers nodig hebben om het te bevatten. Wie ben ik, dat ik een bibliotheek op papier wil houden in mijn Verhalenkamer?

Ik heb een misschien wel ziekelijke band met het vasthouden, het tastbare. Mijn grootste angst is dat die cloud ooit ontploft, net als indertijd de bibliotheek van Alexandrië, die in vlammen opging. Of dat die overstromingen en cyclonen de superstoppenkasten van de wereld doet doorslaan. Dan moet er toch iemand zijn mijn lievelingsboeken nog op papier heeft. Ik doe mijn dappere best, maar het voelt als een achterhoedegevecht: laatst zag ik dat een kunstenares kunstwerken maakt van oude boeken, waar ze 5000 pond per stuk voor vraagt. Onleesbare boeken, relikwieën uit een tijdperk, dat mensen nog met een zaklamp onder de dekens boeken lazen. Mensen zoals ik. Ik weet alweer een boek dat ik voor mijn verjaardag wil: 'The son of the storyteller'. Ik zet het niet op een papieren verjaardagslijstje, maar op de familieapp. Ik ga ook over tot papiervrij boekhouden. Ik beloof dat ik al mijn boeken door zal geven als ik ooit mijn huisbibliotheek opdoek, en wie wil, mag boeken komen lenen. Hoe meer ze gelezen worden, hoe beter. Maar wel terugbrengen, graag.

Overigens is er hoop: zo klimaatvriendelijk als het lijkt is die cloud helemaal niet: https://www.trouw.nl/home/of-e-reader-beter-is-dan-papieren-boek-nou-nee~ace8b472/

De verdwenen boer: zie je wie erachter staat?

Klimaatdaad is: fietsen naar de fruittuin van west, bijna naar Halfweg. Echt best ver. Bij oud Sloterdijk kom je dan, vlak voor het viaduct met de A10, dit beeldje tegen. De verdwenen boer. Ik heb een binnenpretje en trap stevig door, want achter de rug van die boer staat al een vrouwtje klaar om het van hem over te nemen, en dat vrouwtje, dat ben ik. Daarom fiets ik hier.

Eergisteren was mijn allereerste stagedag stadslandbouw en het zindert nog na. Ook de spierpijn is nog niet weggetrokken. Boerin in opleiding, en ik ben niet de enige, een heel regiment neemt het straks over van de vergeten boer. Wil, van de fruittuin, leert ons hoe en waarom je appelbomen moet armpje draaien tot de schors scheurt, en wat de beste manier is om kersen te snoeien. 

In de appelbomen naast ons hangen knalrode appels, de schil knapt als je erin hapt en de roomgele appel in de schil is fijn fris, net champagne, maar dan een appel. Dit zijn pas appels. Sinds ik twee ben rommel ik in tuinen rond. Te vanzelfsprekend om het een hobby te noemen. Eindelijk ga ik er mijn werk van maken. Dat ook het gebouw van de belastingdienst achter de boer staat is symbolisch. Ik hoop snel zover te zijn dat ik daar loonbelasting mag afdragen, ookal ben ik nog aan het uitvinden hoe ik dat zal aanpakken. Vergeet de boer uit oud Sloterdijk, er waait een nieuwe wind in de landbouw. En ik laat mij er graag op meedrijven. 

Dat ik nog wakker werd is een wonder

Woa! Op één of andere manier komt het bij mij vaak allemaal samen en afgelopen weekend was zo'n weekend. Vrijdagavond drie voorstellingen 'Drijfijs' en om twee uur 's nachts terug uit Hoorn, zaterdag weer vroeg op, want hier in de tuin een hele dag 'Kunst van het stilstaan'. Oh ironie, want 'hier in de tuin' betekent ook de hele dag extra aandacht voor 'waar vind ik dit' en 'waar kan ik dit even zetten'. Hoezo stilstaan? Zondagochtend om zes uur weer op om de Verhalenmobiel op te halen voor een dag Noorderparkfestival, en 's avonds om twaalf uur terug, na een afsluiting van tien jaar maandagavondbijeenkomsten met 'Vertellers van Amsterdam' in Spaarndam. Ik had geluk dat mijn auto niet in een pompoen veranderde en dat ik vanochtend wakker werd.

Dan is het extra uitdagend om ook nog een klimaatdaad van de dag in het programma te proppen. Dat het lukte, heeft alles te maken met twee dingen waar ik steeds beter in word, gewoon door het te doen. Ik ben er zelf aangenaam door verrast.
1. Ik accepteer dat elke klimaatdaad er één is, ook al is het klein, en ookal doe ik dezelfde dag iets wat ik beter niet had kunnen doen, zoals via Spaarndam naar Zunderdorp rijden met een Verhalenmobiel achter de auto, ongeveer 70 km. om.
2. Ik grijp elke kans aan, ook als ik het toch al zou doen, sta ik er even bewust bij stil. Zo deed ik toch drie dingen die ik nooit eerder heb gedaan.

Op vrijdag ging ik naar Hoorn met de trein, overigens gedwongen door het feit dat we de auto hadden uitgeleend aan de buurman. Martijn had op donderdag de lampen voor de voorstelling al bij mij opgehaald toen hij toch in Amsterdam moest zijn. Ik had op 9292 gezien dat er tot heel laat mogelijkheden waren om weer op Amsterdam CS terug te komen en nam aan dat dat per trein was. Het bleek de nachtbus te zijn, de eerste van mijn leven. Wat een geweldige uitvinding. Moe, en met een paling en een biertje op, zat ik tussen de Volendammers en Edammers. Er heerste en hele gemoedelijke sfeer van nachtbusrijders onder elkaar. Of paling klimaatvriendelijk is betwijfel ik, maar het is ongelofelijk lekker.

Op zaterdag konden alle deelnemers per trein komen, inplaats van te moeten rijden naar de Veluwe, wat eerst het plan was. De lunch was ook nog eens vegetarisch èn super lekker. Wel kaas - onder andere truffelkaas en Nederlandse blauwschimmel. Verrukelijk, daarom ga ik graag mee in het verhaal van één van de deelnemers dat kaas en koeien geen enkel probleem zijn, als je koeien houdt in hun natuurlijke habitat, de bosrand. Nou weet ik bijna zeker dat dit geen kaas van boskoeien was, maar wel biologisch, dus daar doen we het dan maar even mee.

Op zondag (ik was inmiddels behoorlijk gaar) dronk ik vooral water, omdat ik geen puf had om steeds koffie te halen (top), at ik een heerlijk broodje van Eric Dolzon dat alleen achterbleef op de ontbijttafel van het Noorderparkontbijt (ook top) en  had ik heel interessante en open gesprekken over klimaatdaden, plantaardige recepten en deze blog. Lijkt me ook een daad van jewelste. Het Noorderparkfestival deed echt zijn best om klimaatvriendelijk te zijn: vooraf hadden ze al afgesproken dat al het rest-eten dat nog niet aangebroken was naar de voedselbank zou gaan, overal stonden bakken voor gescheiden afval.
Sowieso is de Verhalenmobiel 'offgrid' en ik maakte in gedachten plannen om lampen op zonne-energie aan te schaffen, ter vervanging van de fietslampjes die ik nu gebruik om binnen in de Verhalenmobiel licht te maken en die toch wel erg veel batterijen vreten.

Terugkijkend kan ik beamen dat ik niet de hele wereld heb gered. Maar ik gooide wel steentjes in de vijver. Het lukte - ondanks de idiotie - bijna moeiteloos om af en toe de aandacht op het klimaat te richten, zonder star of verkrampt te raken. Ik kan er inmiddels tegen als mensen me wijzen op wat ik niet doe, op wat ik beter zou kunnen doen, of als mensen mij zien als expert en teleurgesteld zijn als ik het ook niet weet. Het is al enigszins vanzelfsprekend aan het worden, waardoor het steeds minder aanvoelt als een 'daad'. Het is een daad, maar ik doe vaak ook maar wat.

Nou nog fietsen naar Zunderdorp om mijn agenda op te halen die is blijven liggen in de Verhalenmobiel, een list verzinnen om mijn theaterlampen terug te krijgen in Amsterdam, zonder op en neer te rijden en daarna ook nog achter die zonnelampjes aan voor in de Verhalenmobiel.
Morgen, of overmorgen, of... nou ja, een keer.
Tips zijn welkom.

Appels en peren: kom maar halen

Alle voedseltips wijzen in één richting: wat je uit eigen tuin kunt eten is sowieso goed voor het klimaat. Wij boffen met onze vier stokoude  perenbomen, die weliswaar lang niet altijd fruit geven, maar sommige jaren heel veel, zoals dit jaar.
Helaas - en dat vind ik echt zonde - elke keer àls de bomen peren geven, heb ik de volgende problemen, waardoor ik er toch niet veel mee doe.
- Ze hangen te hoog, dus de meeste vallen op het gras en die kan je dan sowieso niet gebruiken
- Ik pluk ze op het verkeerde moment, waardoor ze gaan rotten of melig worden
- Het zijn er teveel tegelijk
- De halsbandparkieten kennen onze tuin en eten halve peren op in de boom, of nemen alvast hapjes van de veel te jonge zure peren die er dan ook uit vallen.

Ik heb ook drie laagstam appelboompjes en twee laagstam kweeperen, wat is dat overzichtelijk. Plukken, opeten, klaar. Nou ja, kweeperen moet je wel gelei van maken, of taart, of een stofpot, maar dat is dan ook héél erg lekker, dus dat heb ik er wel voor over.
Appels eet ik zó, of ik maak er moes van. Drogen, sap maken, appeltaart, dat kan allemaal ook, maar dan heb ik weer meer tijd nodig.
De stoofperen gaan nog wel, ik maak er veel tegelijk en gooi wat zakjes in de freezer.
Het probleem met onze handperen is dat ze niet heel erg lekker zijn. Ze hebben een nogal sterke peersmaak, dus als het al gelukt is om ze op het juiste moment te plukken, van takken waar ik met een ladder bij kan, en ze zijn in een schaal op tafel rijp geworden en niet melig, dan zegt manlief toch 'Het is mijn smaak niet' en koopt hij watermeloen en nectarines bij de supermarkt.
Ik eet ze wel, en ik voer ze hem stiekem onder vanillevla en met hagelsag eroverheen, zodat je méér proeft dan alleen peer. Want mijn hart bloedt elke dag als we prima peren van het gras oprapen en op de composthoop gooien.

Afgelopen twee dagen hadden we de voormalige reisgids/hoteleigenaar/vriendin uit Ecuador te gast, Jean Brown. Eigenlijk is ze het hele jaar door bij ons, want als we koken en er blijft iets over zeggen we altijd 'wat zou Jean hiervan maken?' Zij gooide nooit iets weg, desnoods ging het naar de varkens, maar meestal verdween het in chutney, soep of taarten.

Dus Jean weet ook raad als het om een overdaad aan niet-zo-heel-erg-lekkere peren gaat, 'It's easy':
- Inkoken tot perenstroop: gewoon opzetten met schil en al, ook de klokhuizen en slechte stukken, rotte delen eruit snijden. Als alles zacht is door een pantykous, en dat weer inkoken tot stroop 'no sugar added', of drinken als sap. 'Great on cheese'
- Gelei maken, net als kweepeergelei, met een beetje verse munt 'add at the very end, when you pour it in the jars.'
- Vroege 'windfalls' (te klein en te zuur) raspen en gebruiken in chutney cake, 'I'll give you the recipe, very easy, no butter needed.'
- 'And I bet if you know how, you could make pear cider' Ja, dat zou heerlijk zijn.

Met Jean aan mijn zijde krijg ik er weer zin in, die peren.
Vandaag ga ik voor de makkelijkste: perenstroop.
Ik ben benieuwd hoeveel stroop je overhoudt na het inkoken van een pan vol peren
En hoeveel gas ik moet stoken, want rauw is natuurlijk eigenlijk het beste.
'No problem,' zegt Jean dan 'You can use a sun oven.'
Beste Jean, heb je al naar buiten gekeken?

Jean's leftover fruit & vegetable cake recept:
1 kop meel
1 kop suiker
1 ei (bij ons: uit de tuin)
3/4 kop olie (maisolie o.i.d.)
wat zout en bakpoeder (Jean weet hoeveel, ik denk een half theelepetje zout en een hele theelepel bakpoeder), kruiden naar smaak
1 kop 'whatever'

'Whatever' kan zijn: geraspte wortel, rozijnen en walnoten (worteltaart), geraspte courgette en chocolade, verse kokos en gember, maar dus ook: windfalls, te vroeg afgevallen appels en peren geraspt en dan kruiden met flink wat kaneel of speculaaskruiden.

Wie het ook wil proberen: kom gerust rapen of plukken, er liggen/hangen er nog genoeg
En wie niet zo van taart houdt, dit gelei recept vond ik.

To fly or not to fly, that's the question

We schijnen veel meer korte vakanties en stedentrips te maken dan ooit. Wat dat betreft bof ik natuurlijk ook enorm om in Europa te wonen, met genoeg geld en vrije tijd en zoveel andere culturen onder handbereik. Mijn korte vakantie was afgelopen weekend een reisje naar Engeland, je zou het werk kunnen noemen: naar een weekend Teller Tales & Tradition door Shonaleigh Cumbers, verhalen  opzuigen in Emerson College, 60 km onder Londen.  

Londen, vroeger was het een stad hier heel ver vandaan, nu vlieg je er zó heen. Maar ja, vliegen is niet echt klimaatvriendelijk begrijp ik, zeker niet als je na het opstijgen meteen alweer begint met dalen. Dat is ook meteen het verleidelijke, dat je er zo snel bent. De prijs is de andere grote plus. Vanaf 28 euro vlieg je erheen, zeggen ze bij Cheaptickets.

Qua klimaatdaad van de dag besloot ik het toch anders aan te pakken. “It’s not the destination that makes traveling interesting, it’s the journey” Het liefste reis ik per trein, dus daar kies ik voor. Ik woon met uitzicht op Amsterdam Centraal en de magie om op een paar honderd meter van je huis zomaar op een internationale trein te kunnen stappen heeft me al vaker de trein doen nemen. Ik heb al eens de nachttrein naar Praag genomen, ik reisde per trein naar Lille, Brussel, Antwerpen. Met TGV naar Parijs en Avignon, een keer naar de sneeuw, onlangs nog naar Berlijn. Om één of andere reden stond Londen nog niet op mijn lijstje. Het leek me duur, ver, lang en teveel overstappen. Maar uitgezocht had ik dat nooit.

Mijn weekend Emerson was een goede aanleiding. Vorig jaar was ik er voor het eerst, voor een week, en toen was ik gaan vliegen, ik wist dus een beetje hoe en wat. Toen viel het wachten op de luchthavens me tegen, en het wachten op de bus in ‘Three Bridges’. Ik krijg vaak aanbiedingen van NS internationaal in mijn mailbox, maar helaas niet naar Londen. Een treinreis Londen-Amsterdam op zondagmiddag bleek nogal populair/duur: 83 euro. Om dat te compenseren besloot ik vrijdag vroeg op pad te gaan, om zeven uur vanuit Amsterdam. Dan lijkt de reis ook korter. Het scheelt flink: 59 euro Brussel-Londen. Ik heb ook nog even naar busreizen gekeken, maar dan ben je al snel 13 uur of langer onderweg naar Londen, waar je nog een hele tocht voor de boeg hebt om in Emerson aan te komen. Bovendien ben ik niet dol op de bus.

De reis plannen was een reis op zich: gewapend met timetables, kaartjes  en plattegronden van diverse trein- en busmaatschappijen ging ik op pad. Ik durfde de overstaptijden niet te krap te plannen, als alles volgens plan ging zou ik er in tien uur kunnen komen, van veerpont tot voordeur. Van half zeven tot half vier. Van de reis zou ik gaan genieten, was mijn plan. Dat viel op de heenweg nog niet mee. Ik was bang aansluitingen te missen, ik zat steeds weer op kaartjes en timetables te kijken, sleepte mijn tas op wieltjes en rugzak zwetend achter me aan van perron naar perron, Brussel Zuid bleek niet veel spannender dan een luchthaven. De underground een doolhof. De douanecontrole hoort je natuurlijk het ultieme buitenlandgevoel te geven, maar ik vind het hinderlijk. Ik stap liever binnen Europa over via een apart controlevrij Europapoortje, nu moest mijn bagage alsnog door een scanapparaat en ikzelf ook., de politie bekeek mijn paspoort, de douane en dus stond ik net als op een vliegveld drie keer in de rij.

Mijn buitenlandgevoel kreeg ik wel door uit het treinraam te kijken, naar Belgische bakstenen dorpjes, ik probeerde een glimp op te vangen van ‘De vergeten straat’ van Louis Paul Boon in Brussel, ik genoot van de  zacht glooiende Franse korenvelden en natuurlijk de white cliffs van Dover (moet je wel héél goed kijken). Ik genoot ook van de graffiti op de spoorbruggen, die er weliswaar overal ongeveer hetzelfde uitziet, maar heel erg bevestigt dat je in een trein zit. Het echte vrije gevoel van de reiziger kreeg ik pas op St Pancras Station. Ik was meteen helemaal middenin London, ookal bleef ik binnen en onder de grond. Een prachtig oud gebouw, Britse meisjes in snoepjeskleurige zomerjurken, de echte Londonse Underground – Kings Cross, inclusief de bizar lange roltrappen en ‘Mind the Gap’. Engelse eetwinkeltjes met Cornwall Pies, en op Victoria station voelde ik me helemaal wereldburger toen ik met mijn vooraf betaalde afhaalbewijs uit een automaat twee treinkaartjes trok naar ‘East Grinstead.’ Een beetje Harry Potter op weg naar kostschool, zeker toen de dubbeldekkerbus me op stond te wachten en de chauffeur speciaal voor mij stopte tussen twee haltes in. “It’s up that way.” Het mooiste stuk van de reis was de wandeling naar boven.

Om nóg meer een feest van de reis te maken besloot ik op de terugweg mijn hoofd vaker buiten de deur van de stations te steken en ik voorzag mezelf van een echt Engelse tea voor in de trein. In Brussel Zuid zat ik op het plein voor het station op een terrasje bij vallende avond, ik dronk roze bier en at vlaamse friet, bewaakt door anti-terreur militairen en onder het borstbeeld van de oprichter van de EU.

Thuisgekomen toch maar eens opgezocht wat het me gekost had als ik wel naar Gatwick was gevlogen. Incl. reserveringskosten & ruimbagage (want kampeerspullen) bij Cheapticket is dat 221 euro retour, want die 28 euro is natuurlijk alleen maar op een dinsdagavond in november met handbagage. De trein Amsterdam-Londen retour was 228,-. Niet eens zoveel duurder als ik dacht. Aan CO2 compensatie doen ze niet bij Cheaptickets, dus dat zocht ik op via Greenseats:  een retour Amsterdam-Londen koop je af voor 2,60 euro voor 0,26 ton CO2. De afstand is 358 km hemelsbreed. Je kunt trouwens ook treinreizen afkopen via Greenseats. Omdat de trein omrijdt via Calais is de afstand heel wat langer: 624 km. Een retour per trein zal ongeveer 0,05 ton uitstoten en dat kan ik compenseren voor slechts 0,42 cent. Jeetje! In geld uitgedrukt is dat niets. 0,26 ton CO2 valt me ook reuze mee, alhoewel het wel 5x zoveel is als de treinreis, die ook nog eens twee keer zo lang is. Blijft over het Harry Potter gevoel.  Het genieten.

Wat me op dat gebied nog dwars zat van deze reis was de overstap in Londen: ver ondergronds lopen, en omdat ik geen lokale OV-chipkaart (Oystercard) heb is het bizar duur, bijna 5 pond voor vijf haltes. Dat moet anders en beter kunnen, leek me. Vanochtend in Amsterdam kwam ik erachter dat het inderdaad anders kan. Ik kan ook direct vanaf st. Pancras vertrekken en overstappen op een klein en overzichtelijk station aan de rand van Londen met diezelfde dagkaart. van 5 euro

Het beste is natuurlijk thuisblijven, maar in mei is er weer zo’n weekend. Wie weet heb ik dan genoeg omgezet om weer een zakenreisje naar Engeland te kunnen maken. Anders is dit hele onderzoek ook een beetje voor niets geweest en dat zou jammer zijn. In vergelijking met 1x vliegen, kan ik nog 4x met de trein. Ooit worden alle treinen CO2 neutraal, tot die tijd plant ik zelf wel wat bomen in Frankrijk. Of wie weet, ga ik ooit het laatste stuk op de fiets, zo ver is 60 km nou ook weer niet.

Life is a journey, klimaatdaadvandedag ook. Het gaat niet om het aankomen in het even, want het eindstation van het leven is bekend en die schuif ik graag wat voor me uit. Het gaat om de reis, met uitzicht op een veranderende wereld. En ik doe dat het liefste per trein.

Een ei is geen ei - fipronilvrij genieten

Het eierschandaal met Fipronil suddert maar voort. Vegans hebben daar geen last van, want die eten sowieso geen eieren en wij? Wij eten eieren uit de tuin. We hebben nu vier kippen - de toom is sinds juli op volle sterkte - en ik neem voor lief dat ze geen onderscheid maken tussen onkruid en ander kruid. Want alles uit eigen tuin is sowieso CO2-vriendelijk, één appelstroopblik zaad per dag en je krijgt er een seizoen lang hoogwaardig eiwit voor terug, zonder verpakkingsmaterialen en transportkosten. En zonder Fipronil. Ik kook één dag per week plantaardig, maar dus wel met ei, want anders krijg ik ze niet eens op.
Heel leuk die scharrelende kippen, helaas ben ik als stadsboer nu al mislukt, want één van die vier kippen zit na een maand nog niet bij de andere op stok. Ze komt alleen haastig ontbijten en dan verdwijnt ze weer. 's Nachts zit ze ook niet op stok en eieren ho maar. Ze mocht er eerst ook niet bij van de oudste twee kippen, maar toen ze zich zelfs met regen nat liet regenen 's nachts begon ik er toch het mijne van te denken. Die heeft misschien ergens een geheim nest met eieren.
Als een ware detective ben ik daarom de afgelopen dagen door de tuin gesluipen, vastbesloten de kip te betrappen en mezelf te bewijzen als echte stadsboer. Ik vond een perk dat wel heel erg omgewoeld was, een soort kippenpaleis. Maar geen nest, geen kip. De kip leek mij uit te lachen. Het ene moment zat ze onder te tuintafel en ik hield haar vanuit de keuken in de gaten via ons spionnetje. Maar even verdiepte ik me in mijn werk of 'hoep', weg kip.
Tot vanochtend. Na het zwemmen had ik prijs. Willy (zo heet ze) kwam pas laat ontbijten en haastte zich naar het perk waarvan ik al dacht dat ze zich daar schuil hield. Ik sloop er in mijn badpak achteraan en vond achter de brievenbus, in een woest bosje van rozen, daglelies en seringen een paar eieren op de grond liggen. Los, alsof iemand een mandje eieren had omgegooid.
Na het ontbijt ging ik er weer kijken, en ja hoor: daar zat ze, in een uiterste hoek. Ze leek net zo'n kip op een paasmandje. Die paar eieren die zo losjes in het perk lagen waren uit haar overvolle nest gerold. Een prachtexemplaar, gebouwd van gras en eieren, Willy kan zo op voor een competitie nestbouwen voor stadskippen. Bovenop drie verdiepingen ei zat ze. Als een ware kippenfluisteraar tilde ik haar opzij, ze liet me versuft mijn gang gaan.
Ik heb het nest ontmanteld en alle losse eieren ook geraapt. Totaal zijn het er zesendertig. Nu komt de klimaatdaad pas, want ik denk dat de meeste mensen zo'n vieze mand met eieren meteen zouden weggooien. Ik niet. Uit Ecuador kende ik nog de truc waarmee je kan testen of eieren rot zijn: leg ze in water, en als ze drijven zijn ze rot. Zie ook deze test van gezonde tips.
Er dreef er geeneen. Misschien is een grasnest wel de perfecte manier om eieren goed te houden. Omdat we vanaf nu elke dag minstens vier eieren gaan eten, kom ik er sowieso wel achter, want ik breek ze natuurlijk stuk voor stuk open en een oud of ranzig ei herken je echt wel. Dat weet ik ook nog van Ecuador, helaas. Datumstempels geven een ei maar 14 dagen, geloof ik, en de oudste zal dus zeker 36 dagen oud zijn, maar daardoor laat ik me niet op voorhand ontmoedigen. Ik zocht verder en dat bracht me op de fascinerende site van de Preppers. Mensen die zich voorbereiden op klimaatrampen. Op hun forum over eieren leerde ik dat je eieren langer goed houdt door ze in te smeren met olie, of waterglas. Dan kan je ze zelfs wel een jaar goed houden. Over drie verdiepeingen grasnesten wordt niet gesproken, maar als ik over een dag of zeven mijn laatste eitje van de eierberg eet, en niet dood ben, dan zal ik die als tip toevoegen.